Lễ kính Thánh Mônica

Có bao nhiêu vị thánh mà cả mẹ lẫn con đều được tuyên phong là thánh ? Trong lịch sử Giáo hội, con số này rất ít, có lẽ chỉ đếm trên đầu ngón tay…. Tuy nhiên, mẫu số chung nơi tất cả các vị thánh đó là các ngài đều có những người mẹ đạo hạnh thánh đức. Quả đúng như vậy. Mẹ hiền mới có con thảo. Mẹ lành mới có con thánh. Nhờ người mẹ thánh thiện Mônica hôm nay, mà Giáo hội có vị đại thánh Augustinô ngày mai. Thế nhưng thử hỏi Mônica đã nên thánh như thế nào ?

- Trước hết, Mônica đã nên thánh nhờ sự hiền hoà nhẫn nhục

Năm 22 tuổi, Monica vâng lời cha mẹ kết hôn với Patricius, một người ngoại đạo dòng dõi quý phái, nhưng tính tình ngang tàng độc ác, và tuổi tác lại gấp đôi Mônica! Với tính hiền lành và nhẫn nhục, Monica đã biến cuộc hôn nhân "khập khễnh" của mình thành êm đềm. Thánh nữ đã đối xử tốt đẹp với cả chồng lẫn mẹ chồng, khiến sau một thời gian ngài đã hoàn toàn chinh phục được chồng lẫn mẹ chồng và các em của chồng. Lý do khiến người chồng không mạnh tay với thánh nữ vì ngài đã giữ không bao giờ mạnh miệng với chồng. Và nhất là không bao giờ bà nóng giận hay mất kiên nhẫn với chồng và với đứa con hư hỏng là Augustinô, kể cả khi bị Augustinô. lừa dối và làm tổn thương.

- Thứ đến, Mônica đã nên thánh nhờ sự kiên tâm cầu nguyện

Không phải chỉ cầu nguyện một năm, hai măm mà cầu nguyện liên lỉ suốt một đời, cầu nguyện trong nước mắt, trong đau khổ. Khi thấy con mình mất đức tin, theo lạc giáo chống lại Thiên Chúa, chống lại Giáo hội, và ngày càng dấn sâu trên con đường tội lỗi, thì Mônica càng tha thiết cầu nguyện, càng cậy trông vào Chúa. Đêm đêm trước bàn thờ Chúa, ngài vẫn sốt sắng cầu nguyện cho chồng, cho con. Cầu nguyện kiên trì, cầu nguyện liên lỉ.

- Sau nữa, Mônica đã nên thánh nhờ sự âm thầm hy sinh

Không lúc nào không nghĩ đến con, lo lắng cho con, và tìm mọi cách để đưa con về đời sống tốt lành. Chính vì thế, bà đã không hề lùi bước trước bất kỳ một hy sinh nào, chỉ để mong con quay về với Chúa. Hy sinh trong kinh nguyện, trong hãm mình, trong chay tịnh; hy sinh trong đau khổ, trong nước mắt. Bà đã khóc nhiều, đến nỗi người ta nói rằng bà không còn nước mắt để khóc nữa. Thánh Amrôsiô đã an ủi bà: “Nước mắt bà sẽ không vô ích đâu, bà hãy cứ vững lòng trông cậy. Augustinô con bà sẽ trở lại”.

Chính tình yêu hải hà đối với chồng, đặc biệt đối với con, là Augustinô, đã khiến thánh Mônica trở nên hiền hoà nhẫn nhục, kiên tâm cầu nguyện, âm thầm hy sinh. Và phần thưởng Chúa ban cho thánh Mônica là gì ?

Phần thưởng Chúa ban cho thánh Mônica còn hơn cả những gì mà ngài cầu mong và ước nguyện. Chồng của Mônica đã trở lại cùng Chúa, đã chịu phép rửa và đã được chết trong ân nghĩa của Chúa. Còn đối với Augustinô, con mình, Mônica chỉ xin cho được ơn trở lại làm Kitô hữu, làm con cái Chúa. Thế nhưng, Chúa đã ban cho ngài nhiều hơn thế. Augustinô chẳng những trở thành một Kitô hữu chân chính, mà còn trở thành một linh mục. Không chỉ dừng lại ở đó, ngài còn trở thành một giám mục tài đức và hơn nữa còn là một trong bốn vị đại tiến sĩ lừng danh của Hội Thánh.

Tuy nhiên, phần thưởng mà Chúa ban cho thánh Mônica trên trời còn lớn lao và bội hậu gấp ngàn lần. Đúng như lời Thánh vịnh: “Gieo trong nước mắt, gặt trong vui cười”. Sau khi đã chinh phục được chồng, và đưa được người con về với Chúa, thánh nữ Monica đã hân hoan giã từ cõi đời khi mới có 56 tuổi đời: “Con ơi, phần mẹ, mẹ không còn thấy vui sướng vì bất cứ điều gì ở đời này nữa. Chỉ có một điều mẹ ao ước là được thấy con trở thành người công giáo trước khi mẹ lìa đời. Thiên Chúa cho mẹ được toại nguyện ”.

Xin Chúa ban cho các bà mẹ trên thế giới, cách riêng cho các bà mẹ trong giáo xứ luôn biết sống theo gương thánh nữ Mônica để nhờ đó gia đình được hạnh phúc và yên vui. Amen.

LỜI NGUYỆN CHUNG

Chủ tế: Anh chị em thân mến, Thiên Chúa đã ban cho chúng ta một vị thánh gương mẫu tuyệt vời về sự kiên trì cầu nguyện và tận tụy hy sinh lo cho đời sống đức tin của gia đình và hạnh phúc của chồng con. Trong tâm tình tri ân và cảm tạ, chúng ta cùng sốt sắng dâng lời nguyện xin:

1. Giáo Hội là Mẹ Thiêng Liêng của tất cả các Kitô hữu chúng ta. Chúng ta cùng cầu xin cho Giáo Hội được luôn hết lòng hăng say trong việc truyền thông sự sống và trao ban ơn cứu độ cho hết mọi người trên thế giới.

2. Chúng ta cùng cầu xin cho các bà mẹ đang gặp đau khổ trong đời sống gia đình và thử thách trong việc giáo dục con cái. Xin cho họ luôn biết nhìn lên thánh nữ Mônica, và biết biến đau khổ và nước mắt thành những lời kinh nguyện tha thiết nhất dâng lên Chúa, hầu được Người ban thêm sức mạnh và niềm cậy trông.

3. Trong ngày mừng lễ Bổn Mạng hôm nay, chúng ta đặc biệt cầu xin cho các Bà Mẹ Công Giáo trong giáo xứ chúng ta hằng biết noi gương bắt chước thánh nữ Mônica, dùng đời sống đạo hạnh làm phương thế hữu hiệu hầu thánh hóa gia đình và biến đổi chồng con mình nên những người hữu ích cho xã hội và Giáo Hội.

Chủ tế: Lạy Thiên Chúa toàn năng, hôm nay chúng con hân hoan mừng kính thánh Mônica là vị thánh đã nêu gương đời sống thánh thiện cho các Bà Mẹ Công Giáo. Xin Chúa thương nhận lời thánh nữ cầu thay nguyện giúp mà cho tất cả các Bà Mẹ Công Giáo cũng biết ăn ở đạo hạnh, ngỏ hầu trở nên những người vợ hiền đức, những người mẹ mẫu mực trong gia đình. Chúng con cầu xin nhờ Đức Giêsu Kitô Chúa chúng con.

 

Trên “Blog” của hãng tin CathNews gần đây có cuộc tranh luận về linh đạo giới trẻ, hay chính xác hơn, về linh đạo Thế Hệ Y. Đây là thế hệ những người sinh khoảng từ giữa thập niên 1970 tới đầu thập niên 2000. Người ta còn gọi họ là Thế Hệ Thiên Niên Kỷ, Thế Hệ Tiếp Theo, hay Thế Hệ Liên Mạng. Khỏi nói, thế hệ này hiện là “mối lo” của các bậc phụ huynh nói riêng và của cả xã hội nói chung. Giáo Hội cũng cùng chung một mối lo ấy. Rất nhiều phong trào trong Giáo Hội đã được liên tiếp tổ chức làm môi trường sống đạo, thực hành đạo và cả truyền đạo cho giới trẻ. Nhất là dưới thời Đức Gioan Phaolô II, linh đạo giới trẻ đã được đặt lên hàng đầu, với sáng kiến lịch sử bắt đầu từ năm 1985: Ngày Giới Trẻ Thế Giới, được gợi hứng bởi Năm Tuổi Trẻ Quốc Tế do Liên Hiệp Quốc tổ chức vào năm 1985.

Ngày Giới Trẻ Thế Giới

Thực ra, ý niệm Ngày Giới Trẻ Thế Giới có nguồn gốc trước đó nhiều, ít nhất cũng từ ngày vị linh mục trẻ Woityla, lúc còn là tuyên úy tại Krakow, Ba Lan, tụ họp bạn bè của mình thành nhóm Srodowisko để khai phá các động lực bản thân và ơn gọi của tuổi thiếu niên và đầu đời trưởng thành. Hạn từ Srodowisko là do chính cha Wojtyla sáng chế, được nhiều người cho là rất khó phiên dịch. Có người dịch là “môi trường” nhưng bản thân Đức Gioan Phaolô II thích dịch là “lãnh vực” (milieu) vì có nghĩa nhân bản hơn. Nó là sự kết hợp của một số tổ chức được cha Wojtyla thành lập cho giới trẻ và những người mới lập gia đình. Hai trong số những tổ chức đầu tiên này mang tên Rodzinka, hay “tiểu gia đình”, và Paczka, hay “gói” hoặc “lô”. Hình thức Srodowisko nghiêng về những cuộc thảo luận trí thức. Giới trẻ và các nhà trí thức được mời gọi tham dự những cuộc đi chơi xa. Nhiều người nhất trí rằng chính kinh nghiệm này đã lên khuôn các ý niệm và thừa tác vụ của Karol Wojtyla lúc còn là linh mục, rồi giám mục và sau cùng giáo hoàng.

Ngài đã diễn dịch thừa tác vụ ấy một cách công khai nhân dịp gặp gỡ giới trẻ vào ngày Lễ Lá năm 1985 tại Rôma qua tông thư “Gửi Giới Trẻ Thế Giới”, một tông thư pha trộn cả hoài niệm và bảo khuyên lẫn phương thức hiện tượng luận mà ngài nắm rất vững đối với bất cứ điều gì nhân bản. Người ta vẫn coi cuộc gặp gỡ giới trẻ năm 1985, qui tụ 300,000 người, là Ngày Giới Trẻ Thế Giới đầu tiên. Kể từ ngày ấy cho tới năm 2008 là năm có Ngày Giới Trẻ Thế Giới tại Sydney, Úc, gần 14 triệu bạn trẻ khắp thế giới đã tìm về gặp gỡ nhau gần một tuần lễ để ca hát, cầu nguyện, kết tình thân ái, củng cố và làm chứng cho đức tin Công Giáo. Nếu tính cả con số các bạn trẻ tham gia các ngày giới trẻ hàng năm tại các giáo phận khắp thế giới, và các bạn trẻ khắp thế giới “thông công” với các bạn trẻ đích thân tìm về gặp gỡ nhau nhân các Ngày Giới Trẻ Thế Giới, thì con số kia hẳn phải lên rất cao. “Con đường dài nội ngoại tâm” này, như kiểu nói của Đức Bênêđíctô XVI, hẳn đã và đang đưa nhiều người trẻ tìm về với Giáo Hội và giúp họ lên đường truyền bá Tin Mừng, ít nhất cho Thế Hệ Y mà phần lớn họ thuộc về.

Tổ chức Ngày Giới Trẻ Thế Giới là một biến cố lớn có tầm quốc tế và do đó khá hao tốn nhân lực và vật lực, nếu không nhằm ích lợi về lâu về dài, các vị lãnh đạo Giáo Hội, cả trung ương lẫn địa phương, chắc chắn không bao giờ nghĩ tới. Thành quả của Ngày Giới Trẻ Thế Giới năm 2008 đã được nhiều người nhìn nhận. Tuy nhiên, trước Ngày Giới Trẻ Thế Giới 2011 tại Madrid, có người lên tiếng cho rằng hình như Giáo Hội quá chú trọng tới giới trẻ mà quên mất các giới khác.

Quá phí phạm vào tuổi trẻ

Mark Johnson, hiện đang giảng dạy môn Nghiên Cứu Tôn Giáo tại Đại Học Sydney (1), chẳng hạn, ngày 6 tháng 4 vừa qua, có viết một bài tựa là “Chủ nghĩa Phúc Âm bị phí phạm vào giới trẻ” (Evangelism wasted on the young). Johnson bảo ông lo ngại trước hiện tượng người ta đang quá nhấn mạnh đến việc lôi cuốn ‘giới trẻ’ tới nhà thờ mà quên mất những người ‘có tuổi’ vốn siêng năng giữ việc thờ phượng. Ông tự hỏi có phải chúng ta đang bị lôi cuốn vào cái thứ triết lý sống của thị trường trong đó, chỉ có ‘tuổi trẻ’ mới lôi cuốn mà thôi, còn người ‘có tuổi’ thì cho ra bên lề, chỉ có ‘tuổi trẻ’ mới nói lên sinh khí của định chế, chứ người ‘có tuổi’ chỉ là dấu chỉ sự mục rữa của định chế. Phải chăng chúng ta đang bị rù quyến vào việc đi tìm cái thứ hấp dẫn của văn hóa đại chúng trong tất cả những nét hời hợt và tàn bạo của nó, như thể mình chỉ còn là những thiếu niên bị đầu độc đến tin rằng tìm sự nổi tiếng bằng bất cứ giá nào chính là lý do duy nhất cho cuộc hiện sinh của mình? Người ta lo lắng tự hỏi: không biết sứ điệp của mình có “sexy” (thu hút giới tính) đủ chưa?

Theo Johnson, những câu hỏi như thế cần được sáng suốt giải đáp. Ông bảo: song song với giới trẻ, các nhóm người khác, những người không mấy trẻ trung, những người 30, 40 hay 50 tuổi, cũng cần được phúc âm hóa bằng cùng một chiến thuật như đã được dùng trong việc khám phá ra nguồi suốn tươi trẻ của định chế.

Về Ngày Giới Trẻ Thế Giới, Johnson hỏi: tại sao lại không có những biến cố tương tự như Ngày Người Có Tuổi Thế Giới? Ngày Người Trung Niên Thế Giới? Ngay cả Ngày Thế Giới Những Người Do Dự Không Muốn Nói Tuổi Thực Của Mình? Ông cho hay: ngoài nguy cơ triết lý sống thị trường nói trên, còn có hai lý do khiến người ta ít chú ý tới việc phúc âm hóa những người trên 30 tuổi, chứ đừng nói những người trên 60 tuổi. Lý do thứ nhất là sự phức tạp trong việc phúc âm hóa những người đã có tư tưởng chín muồi rồi. Điều này không có nghĩa: người lớn tuổi nhất thiết là người khôn ngoan, nhưng chỉ muốn nói rằng kinh nghiệm sống đã khiến họ có những cái nhìn chín muồi hơn. Nhiều vấn đề trước đây dễ dàng giải quyết hay dễ bỏ qua nay được xét lại, nhiều chủ trương cũ bây giờ thành không thoả đáng. Sự chín muồi không cần đến quảng cáo rùm beng hay hứng khởi nhất thời để giải quyết các bất ổn trong đời. Nếu chỉ cần đến quảng cáo rùm beng thì nguyên nền văn hóa chuộng nổi tiếng cũng đã quá đủ để thỏa mãn các nhu cầu vô bổ ấy rồi. Liệu sự toàn vẹn của Phúc Âm có còn đó không nếu bắt chước là đặc điểm trong các cố gắng phúc âm hóa của ta? Chín muồi đòi hỏi ý nghĩa, chứ không hẳn chỉ là những điều chắc nịch hai chiều ráp sẵn và những cái ôm hôn tập thể.

Ý nghĩa ấy đòi có sự mềm dẻo dễ uốn trong phương thức, đòi ta phải chân nhận rằng không thể có thứ một cỡ hay một kích thước mà lại vừa cho mọi người được. Johnson cho rằng cái khuôn mẫu một cỡ vừa cho mọi người ấy rất thích hợp với những khung cảnh hoành tráng như Ngày Giới Trẻ Thế Giới, trong đó ‘người hành hương’ mới được coi là xứng hợp, nghĩa là chỉ những ai xét ra rút được phúc lợi từ việc tham dự này mới được dành cho danh xưng chính thức là ‘người hành hương’. Những tham dự viên được chọn lựa ấy mới phù hợp với khuôn mẫu một cỡ vừa cho mọi người mà họ từng được huấn giáo. Nhưng thử hỏi, khuôn mẫu ấy áp dụng được cho bao nhiêu người trưởng thành? Bao nhiêu người trưởng thành sẵn sàng để mình được lùa (corralled) vào cái vòng khép kín ấy? Cái khuôn mẫu thiếu mềm dẻo ấy không thể đương đầu được với tính đa dạng của người trưởng thành. Dựa vào tính đồng dạng và hoành tráng là giải pháp dễ dãi. Người trưởng thành thật sự không dễ bảo một cách nhất dạng như vậy.

Lý do thứ hai khiến cho người trưởng thành với các đặc tính đa dạng và chín muồi của họ không phải là tập chú của việc phúc âm hóa là: há chúng ta không bị vứt bỏ, như người ta vứt bỏ đồ hàng để cứu con tầu sắp chìm, chỉ vì sự phức tạp, nhu cầu cần sắc thái, khả năng người trưởng thành không hài lòng với những câu trả lời giáo điều kiểu một cỡ vừa với mọi người đó sao? Há ‘tuổi trẻ’ không những là khuôn mặt lôi cuốn giới tính và sôi nổi của một Kitô Giáo có thể tiếp thị được và đã trở thành hàng hóa mà còn là phương thế để những điều xưa coi là chắc nịch nay có thể đóng gói lại cho bóng bẩy sáng loáng đó sao? Những lời xưa cũ được những người trẻ xinh tươi nói ra? Johnson bảo: nếu việc tập chú vào ‘tuổi trẻ’ hiện nay là triệu chứng của việc cả định chế bác bỏ những điều đã gầy dựng, coi chúng như lạc hướng, bất chính thống thì điều này cần phải được thách thức. Đơn giản, không những vì những người bị làm ngơ và vứt bỏ kia vẫn là thành viên của Dân Chúa giống hệt các khuôn mẫu sáng chói mới đang được đẩy lên sân khấu chính, mà còn vì chính ‘tuổi trẻ’ cũng không được nhìn trong sự phức tạp riêng của họ, trong cái giá trị và đa dạng nội tại có tính cá thể của họ. Họ chỉ là một phương tiện để cổ vũ quan điểm của một ai đó.

Johnson cho rằng các Phúc Âm cho ta một Chúa Giêsu luôn tích cực cam kết với từng người, với tính đa dạng của từng người. Phúc Âm Gioan công bố rằng: trong nhà Chúa Cha, có rất nhiều chỗ ở, chứ không phải chỉ có một nơi đóng kín. Mỗi người chúng ta, già hay trẻ, đều có giá trị riêng. Tính toàn vẹn của việc phúc âm hóa đòi phải nhìn nhận giá trị từng người và tìm cách nói về nó.

Phản bác

Nhận định trên đây của Johnson về Ngày Giới Trẻ Thế Giới rõ ràng có tính cường điệu, nếu không muốn nói là sai lầm. Một độc giả từ Warrnambool, thuộc tiểu bang Victoria cho biết: tuổi được khuyến cáo tham dự Ngày Giới Trẻ Thế Giới là từ 15 tới 35, nhưng có những cụ già 80 tuổi, những em bé sơ sinh và người trung niên, cũng đã hăng hái tham dự. Mặt khác, Giáo Hội không tìm người trẻ để “thu hút giới tính”, nhưng vì họ là thành phần “sinh tử” của cộng đồng Kitô Giáo, giống bất cứ thành viên nào thuộc bất cứ lớp tuổi nào. Chính nghĩa của những người từ 30 tuổi trở lên dĩ nhiên không được lãng quên, nhưng lấy đó làm cớ để công kích diễn trình phúc âm hóa là điều không nên.

John Lim ở Canberra thì cho rằng Ngày Giới Trẻ Thế Giới là một biến cố có tính hoàn cầu tương tự như Giải Túc Cầu Thế Giới và Thế Vận Hội. Tuy không tham dự, nhưng ông ý thức rõ về nó. Tuy không về Sydney để chào đón Đức Giáo Hoàng, nhưng, giống như mọi người ‘có tuổi’ khác trong giáo xứ, ông vui hưởng các biến cố chuẩn bị cho ngày đó. Cảm nghiệm được ‘tái phúc âm hóa’ của ông đã đến nhờ cái năng lực trẻ trung và đức tin nồng ấm được hàng trăm nghìn khách hành hương phát biểu khi được chào đón tại cộng đoàn giáo xứ. Theo ông, vứt bỏ cái não trạng “còn tôi thì sao?” phải là bước đầu tiên hướng tới diễn trình phúc âm hóa. Thay vào đó, hãy hân hoan với những người mừng vui trong Chúa và chúc phúc cho hạnh phúc của họ cũng như biết ơn vì những phúc lành nhận được! Ông Lim cũng cho rằng vẫn có những sinh hoạt dành sẵn cho những người ‘có tư tưởng chín muồi’ như các buổi cấm phòng có hướng dẫn, phong trào Cursillo, Gặp Gỡ Hôn Nhân (Marriage Encounter) và nhiều phong trào khác. Không hoành tráng như Ngày Giới Trẻ Thế Giới, nhưng cũng hữu hiệu và phong phú không kém.

Một người từ Melbourne, ký tên Mikayla, cho rằng Johnson tố cáo tuổi trẻ thiếu sắc thái trí thức vì họ thiếu kinh nghiệm của người lớn tuổi. Đã đành kinh nghiệm là thầy dạy vĩ đại, nhưng điều ấy không nhất thiết có nghĩa là tuổi trẻ nông cạn, hời hợt, thiếu cái sâu sắc trí thức. Theo Mikayla, Giáo Hội đúng khi tăng cường năng lực vào việc phúc âm hóa tuổi trẻ, vì những người này thường là những người hay bị lãng quên nhất bởi chính những người đáng lý ra phải là các các nhà lãnh đạo thiêng liêng của họ, ông muốn nói tới các bậc cha mẹ. Khá nhiều người Công Giáo có tuổi đã xa rời việc sống đạo hay hướng dẫn đức tin cho con cái mình. Kết quả là hiện nay một tỷ số khá cao các thiếu niên không coi mình thuộc bất cứ tôn giáo nào, mà chỉ là những người đi tìm chân lý và một điều gì đó để tin. Đó quả là một lãnh vực hàng đầu để ta tập chú việc phúc âm hóa vào, nhất nữa vì tuổi trẻ thường còn là nạn nhân của ảnh hưởng tai hại do chủ nghĩa thế tục hiện đại tạo ra. Những người lớn lạc xa Giáo Hội không hẳn bị lãng quên. Các chiến dịch như “ Đem Người Công Giáo Trở Về ” (Catholics Come Home) là để dành cho họ, đây là một phong trào lớn trên truyền thông Mỹ (2) và cả Úc nữa.

Mikayla nhận xét thêm: điều kỳ cục là Johnson cho rằng người trẻ bị sử dụng để lôi cuốn tính đáng tin (cred), nhưng lại cho hay: họ thường là nạn nhân của những câu trả lời giáo điều ngây thơ. Vậy họ là những nhà cực cấp tiến hay cực bảo thủ đây? Đàng khác, sau khi dành nhiều thì giờ chỉ trích giới trẻ, Johnson quay qua chỉ trích Giáo Hội định chế, đã thất bại không nhận thức được tính đa dạng và tính cá thể của tuổi trẻ.

Mikayla cho hay đã tham dự Ngày Giới Trẻ Thế Giới và nhóm của ông (bà?) gồm bất cứ ai muốn tham dự, bất kể là người năng dự Thánh Lễ, người không tham dự Thánh Lễ hay người ngoài Công Giáo. Trong nhóm, có học sinh trung học, sinh viên đại học, sinh viên chuẩn bị tiến sĩ, một giáo sư tiến sĩ, một số công nhân, một tu sĩ Phansinh khổ tu, và một linh mục Dòng Đa Minh. Mỗi người tự chọn các buổi nói chuyện, cũng như các buổi cầu nguyện mình ưa thích. Có người tham dự các buổi Thần Học Thân Xác của Đức Gioan Phaolô II. Có người tham dự các buổi nói chuyện về đặc sủng của Viện Siena. Có người im lặng cảm nghiệm việc tôn thờ Thánh Thể. Không hề có chuyện “một cỡ vừa cho hết mọi người”, mà là phản ảnh lịch sử và sự đa dạng phong phú của Giáo Hội, trong đó có cả nghi lễ Đông Phương. Xem ra, Johnson không hề tham dự Ngày Giới Trẻ Thế Giới tại Sydney, nên không thấy thực tại của ngày đó. Thành thực mà nói, các vị giám mục, linh mục và nữ tu, mà Mikayla từng gặp, luôn thừa nhận, công bố và bênh vực giá trị và phẩm giá nội tại của ông (bà?). Các vị hết sức kính trọng việc tìm kiếm chân lý của Mikayla, không bao giờ “ban phát” những câu trả lời hai chiều có sẵn và những cái ôm hôn tập thể, trái lại cung cấp cho Mikayla đủ các nguồn bác học và lịch sử khác nhau, nếu cần để nghiên cứu thêm.

Một độc giả khác từ Budgevoi, Tiểu Bang New South Wales, thì nhắc Johnson nhớ lại lịch sử… Trước Thế Chiến II, một trong những tên độc tài tồi tệ nhất từng đưa ra nguyên tắc này: “Ai nắm được tuổi trẻ là nắm được tương lai”. Hắn đã theo đuổi một cách thành công nguyên tắc này với kết quả thảm khốc cho nhân loại: Thế Chiến II. Giáo Hội Công Giáo, nhờ áp dụng nguyên tắc trên tại Âu Châu, nên đang sinh động trở lại tại đó.

Charles Rodrigues, ở Hadfield, Melbourne, thuật lại kinh nghiệm Ngày Giới Trẻ Thế Giới năm 2008: các nhóm người trẻ được mời và ngụ tại các nhà trong giáo xứ của chúng tôi trong Ngày Giới Trẻ Thế Giới ở Úc quả là một làn gió mát mẻ. Họ đến từ Spain, Barbados, Germany và Dubai. Quyền lực Chúa Thánh Thần thấy rất rõ trong cách phát biểu niềm tin của họ ra bên ngoài nhất là trong cách họ cầu nguyện, thông đạt với nhau và tỏ tình yêu cho nhau.

(Còn một kỳ)

(1) Xem VietcatholicNews 18/08/2010, Cuộc Bầu Cử Liên Bang Úc dưới cái nhìn thần học

(2) Xem VietCatholicNews 15/06/2010, Chiến dịch đem Người Công Giáo Trở Về

 

Rôma, Thứ Tư 25 tháng 8, 2010 (Le Monde vu de Rome) – Các Kitô hữu được mời gọi để “yêu thương tất cả mọi người bằng tình yêu Chúa yêu thương chúng ta, do đó biểu hiệu được rằng đức ái phải là dấu hiệu đặc thù của đời sống họ.” Đây là điều Đức Thánh Cha Benedict XVI đã nhắc nhớ cho các tín hữu Á Căn Đình trong một điện văn được gửi đi nhân dịp kỷ niệm năm thứ 41 chiến dịch quyên góp toàn quốc Más por menos (Những ai có nhiều, cho những kẻ có ít.)

Đức Hồng Y Quốc Vụ Khanh Tarcisio Bertone, đã nhân danh Đức Thánh Cha Benedict XVI, gửi điện văn này cho Đức Khâm Sứ Tòa Thánh Adriano Bernardini. Báo L'Osservatore Romano cho hay điện văn được gửi cho toàn thể dân chúng, Đức Thánh Cha kêu gọi lòng hảo tâm của họ và nhắc rằng nỗ lực này là “một công trình đáng ngợi khen vì tìm cách giúp đỡ những kẻ thiếu may mắn và kêu gọi tình liên đới.”

Trong khi công nhận rằng thời điểm hiện tại “không thiếu những khó khăn”, Đức Thánh Cha kêu gọi các tín hữu “hàng ngày trau dồi việc lắng nghe Lời Chúa, cầu nguyện liên lỷ, tham dự thường xuyên vào các phép bí tích, và gia tăng tình hiệp nhất huynh đệ như của nuôi của một Đức Ái ngày càng mật thiết hơn, hầu có thể tạo dựng một sức sống mới cho những giá trị hoàn vũ của đời sống công cộng.”

Đức Thánh Cha cuối cùng đã dâng chiến dịch này lên Đức Mẹ Luján, là thánh bổn mạng người Á Căn Đình, xin Mẹ che chở cho “tất cả những ai tham gia vào chiến dịch này bằng những đáp ứng cụ thể và hữu hiệu” và Đức Thánh Cha cũng ban phép lành Tòa Thánh cho họ.

Theo báo L'Osservatore Romano, chiến dịch quyên góp Más por menos được một Ủy Ban Giám Mục tổ chức để trợ giúp các vùng nghèo khó nhất tại Á Căn Đình. Năm nay có chủ đề “Chúng ta hãy cùng nhau xây dựng một lịch sử không từ bỏ một ai” và sẽ được thực hiện trong hai ngày 11 và 12 tháng 9 tại tất cả các giáo xứ trên quốc gia này.

Tiền quyên góp được sẽ được phân phối cho 25 giáo xứ Á Căn Đình nghèo khó nhất. Ưu tiên dành cho lãnh vực thiếu nhi, đặc biệt cho việc xây cất các chung cư và phạn xá, và giúp đỡ cho việc phát triển các tiểu doanh nghiệp đem lại nhiều công ăn việc làm cho giới trẻ.

Đối với Đức Giám Mục Ricardo Oscar Faifer thành Goya, thành viên của Uỷ Ban Giám Mục trợ giúp các miền nghèo khó nhất, kết quả của các lần quyên góp trước đây “chứng tỏ rằng thảm trạng của sự nghèo khó đã đánh động trái tim và chạm đến hầu bao của các tin hữu.” Ngài đã nói là năm ngoái chiến dịch đã ghi nhận một sự gia tăng gần 35% các quà tặng, với tổng số lên tới 1 triệu 700 ngàn Euros được phân phối cho 25 giáo xứ đang gặp khó khăn.

 

"Đừng sợ hãi Chân Lý và đừng bao giờ gián đoạn con đường dẫn tới Chân Lý, cũng như đừng bao giờ ngưng kiếm tìm sự thật sâu thẳm về chính mình và về sự vật với con mắt nội tại của con tim".

Đó là lời Đức Thánh Cha Biển Đức XVI mời gọi 2.000 tín hữu hiện diện tại buổi tiếp kiến chung trong sân nhà nghỉ mát Castel Gandolfo sáng thứ tư 25-8-2010. Mở đầu bài huấn dụ Đức Thánh Cha nói:

Anh chị em thân mến, trong cuộc sống của mỗi người chúng ta có rất nhiều người thân mà chúng ta cảm thấy đặc biệt gần gũi. Một số người đã ở trong vòng tay của Thiên Chúa, những người khác còn chia sẻ với chúng ta con đường cuộc sống: đó là cha mẹ, bà con thân thuộc và các người giáo dục chúng ta, những người chúng ta đã làm điều tốt lành cho họ và đã nhận được từ họ điều tốt lành, và chúng ta biết có thể tin cậy nơi họ. Tuy nhiên, cũng cần có các bạn đồng hành trên con đường cuộc sống kitô nữa: tôi nghĩ tới Cha linh hướng, Cha giải tội, những người mà chúng ta có thể chia sẻ kinh nghiệm đức tin. Tôi cũng nghĩ tới Đức Trinh Nữ Maria và các Thánh. Mỗi người phải có một vài vị Thánh nào đó để cảm thấy gần gũi trong lời cầu nguyện và sự bầu cử, nhưng cũng để noi gương bắt chước. Vì thế tôi muốn mời gọi anh chị em hiểu biết các Thánh nhiều hơn, hiểu biết vị Thánh bổn mạng của anh chị em và đọc cuộc đời cũng như các bút tích của các vị. Hãy tin chắc rằng các vị sẽ trở thành các người dẫn đường tốt giúp chúng ta yêu mến Chúa nhiều hơn, và trợ giúp chúng ta lớn lên hữu hiệu trong cuôc sống nhân bản và kitô.

Tiếp đến Đức Thánh Cha cho biết ngài cũng gắn bó với vài vị Thánh, trong đó có thánh Giuse và thánh Biển Đức mà ngài mang tên, và nhiều Thánh khác trong đó có thánh Agostino, mà ngài đã hiểu biết rõ ràng hơn qua việc học hỏi nghiên cứu và cầu nguyện. Và thánh Agostino đã trở thành một ”người bạn đường” tốt trong cuộc sống và sứ vụ của ngài. Do đó, một lần nữa, Đức Thánh Cha muốn nêu bật một khía cạnh quan trọng của kinh nghiệm nhân bản và kitô trong cuộc đời thánh nhân. Nó cũng vẫn thời sự trong thời đại ngày nay, trong đó chủ thuyết duy tương đối một cách mâu thuẫn xem ra là ”chân lý” phải hướng dẫn tư tưởng, các lựa chọn và cung cách hành xử của con người. Đề cập đến thánh Agostino Đức Thánh Cha nói:

Thánh Agostino là một người đã không bao giờ sống hời hợt: nỗi khát khao, sự lo lắng thường xuyên kiếm tìm Chân Lý là một trong các đặc tính nền tảng trong cuộc sống của người. Nhưng thánh nhân không tìm kiếm các chân lý giả, không có khả năng trao ban bình an lâu bền cho tâm hồn, mà là Chân Lý trao ban ý nghĩa cho cuộc sống và là nơi ở trong đó con tim tìm thấy sự thanh thản và niềm vui. Chúng ta biết là con đường đời của thánh nhân đã không phải là con đường dễ dàng. Người nghĩ đã găp gỡ được Chân Lý trong uy tín, trong danh vọng, trong việc chiếm hữu sự vật, trong các tiếng nói hứa hẹn hạnh phúc tức khắc. Người đã phạm các sai lầm, đã trải qua các buồn phiền, đã đối diện với các thất bại, nhưng thánh nhân đã không bao giờ dừng lại, đã không bao giờ hài lòng với điều chỉ trao ban cho người một chút ánh sáng. Thánh nhân đã biết nhìn vào tận sâu thẳm trong chính mình và nhận ra như người đã viết trong cuốn Xưng Thú, rằng Chân Lý,

Thiên Chúa mà người kiếm tìm với tất cả sức lực, gần gũi và thân thiết với người hơn chính người. Thiên Chúa luôn luôn ở bên cạnh, đã không bao giờ bỏ rơi thánh nhân, và đã chờ đợi để vĩnh viễn bước vào trong cuộc sống của thánh nhân (x. III,6,11; X,37,38).

Như tôi đã nói khi bình luận cuốn phim mới đây về cuộc đời của người, trong cuộc tìm kiếm khắc khoải đó thánh Agostino đã hiểu rằng không phải mình tìm ra Chân Lý, nhưng chính Chân Lý là Thiên Chúa đã chạy tới và đã tìm ra thánh nhân (x. Osservatore Romano 4-9-2009, tr. 8). Khi bình luận về một đoạn trong chương III của cuốn Xưng Thú, Romano Guardini khẳng định rằng thánh Agostino đã hiểu rằng Thiên Chúa là ”vinh quang khiến cho chúng ta phải qùy gối xuống, là thức uống thỏa mãn cơn khát của chúng ta, là kho tàng khiến cho chúng ta được hạnh phúc... và thánh nhân đã có được sự chắc chắn bình an của người sau cùng đã hiểu biết, nhưng cũng có được cái phúc tình yêu của người biết: Điều này là tất cả và đủ cho tôi rồi” (Pensieri religiosi, Brescia 2001, tr.177).

Đức Thánh Cha nói thêm trong bài huấn dụ: trong cuốn Xưng Thú chương X thánh Agostino kể lại cuộc đàm thoại của người với thân mẫu là thánh nữ Monica, mà chúng ta sẽ kính nhớ vào thứ sáu tới này. Đó là một cảnh rất đẹp: thánh nhân và mẹ người đang ở Ostia, trong một khách sạn; và từ cửa sổ hai người trông thấy trời và biển và vượt cao hơn chúng để trong một chốc lát đụng tới Thiên Chúa trong cái thinh lặng của các tạo vật. Và ở đây xuất hiện một tư tưởng nền tảng trên con đường hướng về Chân Lý: các thụ tạo phải im tiếng, nếu sự im lặng bước vào, trong đó Thiên Chúa có thể lên tiếng nói với con người. Đây cũng luôn là điều đúng, cả trong thời đại của chúng ta ngày nay nữa: nhiều khi chúng ta sợ hãi sự thinh lặng, sợ hãi việc cầm trí, sợ hãi suy nghĩ về các hành động của chúng ta, về ý nghĩa cuộc sống của chính mình, thường khi chúng ta chỉ thích sống, bởi vì giây phút trốn chạy đó xem ra dễ dàng hơn, và chúng ta có ảo tưởng rằng nó đem lại hạnh phúc lâu dài. Chúng ta thích sống hời hợt, không suy tư; chúng ta sợ tìm kiếm Chân Lý hay có lẽ người ta sợ rằng Chân Lý tìm thấy chúng ta, nắm bắt chúng ta và thay đổi cuộc sống chúng ta, như đã xảy ra cho thánh Agostino. Và Đức Thánh Cha mời gọi mọi người như sau:

Anh chi em thân mến, tôi muốn nói với tất cả mọi người, cả với người đang gặp khó khăn trên con đường đức tin, với người ít tham dự vào cuộc sống của Giáo Hội hay với người sống ”như thể là Thiên Chúa không hiện hữu”, tôi muốn nói với tất cả mọi người rằng đừng sợ hãi Chân Lý, đừng bao giờ gián đoạn con đường hướng về Chân Lý, đừng bao giờ ngưng kiếm tìm sự thật sâu thẳm trong chính mình và về sự vật với con mắt nội tại của con tim. Thiên Chúa sẽ ban Ánh Sáng giúp trông thấy và sẽ ban Hơi Ấm giúp con tim cảm thấy rằng Ngài yêu thương chúng ta và muốn được yêu thương. Xin sự bầu cử của Đức Trinh Nữ Maria, của thánh Agostino và thánh nữ Monica đồng hành với chúng ta trên con đường tìm kiếm này.

Đức Thánh Cha đã chào tín hữu bằng các thứ tiếng Pháp, Anh, Đức, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Ba Lan, Hungari, Slovac, Croat và Ý. Ngài đặc biệt chào nhóm các đại chủng sinh ý đến từ nhiều miền khác nhau, cũng như các tín hữu nhiều giáo xứ được các cha xứ tháp tùng hành hương Roma và tham dự buổi tiếp kiến chung. Đức Thánh Cha cầu chúc cuộc gặp g]ơ này củng cố lòng trung thánh của họ đối với Chúa Kitô và chứng tá kitô. Chào các bạn trẻ, người đau yếu và các cặp vơ chồng mới cưới Đức Thánh Cha nhắn nhủ họ hãy tìm thấy nơi Chúa Kitô lý do hy vọng. Sau cùng ngài cất kinh Lậy Cha và ban phép lành tòa thánh cho mọi người.

 

Des reporters de Radio Free Asia viennent de prendre contact à Bangkok avec un groupe de catholiques vietnamiens venant de la paroisse de Côn Dâu dans le diocèse de Da Nang (1). Au nombre de quarante environ, ils n’ont pu supporter davantage le climat de terreur qui s’est installé dans le village après les événements du 4 mai dernier. Ce jour là, des agents de la sécurité avaient, avec une grande violence, interdit l’accès du cimetière à un convoi funéraire et s’étaient emparés du cercueil contenant le corps d’une habitante du village, Maria Tan. Un grand nombre de participants du cortège avaient été blessés. De nombreux autres avaient été arrêtés dont huit sont encore internés. Plusieurs des accompagnateurs du convoi funéraire avaient été soumis par la police à des interrogatoires accompagnés de mauvais traitements. Selon les informations recueillies par les journalistes, le groupe a quitté clandestinement la paroisse durant le mois de mai pour se réfugier en Thaïlande.

Parmi ces demandeurs d’asile, on trouve des hommes, des femmes ainsi que des enfants. La personne la plus âgée a 70 ans et l’enfant le plus jeune est en âge de fréquenter l’école maternelle. Certains sont venus accompagnés de membres de leur famille, d’autres seuls. Par crainte de la police, les réfugiés de Côn Dâu vivent pour l’instant quasi clandestinement, dans des chambres louées. À cause de leur manque de moyens et de leur ignorance de la langue, leur existence est aujourd’hui très précaire. Tous cherchent à rencontrer des représentants du Haut Commissariat des Nations Unies aux Réfugiés (UNHCR) afin de solliciter le droit d’asile et essaient également d’attirer l’attention de diverses associations humanitaires internationales sur leur cas particulier. Les réfugiés, qui n’ont pas révélé leur identité pour ne pas nuire à leurs parents encore sur place, ont déclaré aux journalistes que leur seul objectif était de trouver un pays qui leur accorde la résidence et leur permettent d’exercer leurs droits à la liberté, plus particulièrement religieuse.

Depuis l’année dernière, la paroisse de Côn Dau, ses habitations, ses terrains cultivés – une centaine d’hectares au total -, font partie d’un territoire sur lequel la municipalité de Da Nang a décidé de créer une vaste zone de constructions nouvelles financées par des investissements étrangers. Malgré les pressions exercées sur elle depuis janvier dernier, la majorité de la population de la paroisse s’est refusée à quitter ce lieu conquis sur la nature par ses ancêtres.

La situation s’était notablement aggravée le 4 mars dernier, après la charge de police contre le convoi funéraire de Maria Tan. Le climat n’avait cessé ensuite de se détériorer. Le 3 juillet dernier, en début d’après-midi, un des membres du service d’organisation des funérailles du 4 mars, Nguyên Thanh Nam, avait perdu la vie à la suite d’un matraquage infligé par un milicien, alors qu’il tentait de s’échapper. Dans les jours qui avaient précédé, il avait été plusieurs fois interrogé et tabassé par la police (2). Après sa mort, la pression policière s’était faite encore plus forte et la population avait été empêchée de participer aux funérailles qui avaient eu lieu dans la plus grande discrétion.

(1) http://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/con-dau-defectors-speak-out%20-08232010073312.html
(2) Sur l’affaire de la paroisse de Côn Dâu, voir EDA 523, 525, 527, 528, 529, 530, 533

(Source: Eglises d'Asie, 25 août 2010)

 

Mặc dù thời tiết mưa nhiều khiến việc đi lại không hề dễ dàng, song với tinh thần Caritas mà tất cả các tham dự viên đại hội Caritas lần này vẫn hăng say làm việc và đúng giờ.

Sau khi thức dạy, ăn sáng và làm công tác vệ sinh là mọi người chuẩn bị cho giờ họp đầu tiên trong ngày. Đúng 7 giờ ngày 25 tháng 8, ngày làm việc thứ hai của đại hội Caritas Hà Nội bắt đầu với phần thuyết trình của cha Phaolô Nguyễn Văn Châu và các nhóm ve chai.

Trong phần này, ba nhóm ve chai: Nam Định, Phú Ốc và Hàm Long lần lượt trình bày về lịch sử hình thành của nhóm. Ngoài ra, các anh chị cũng chia sẻ công việc trong thời gian qua, lượm các đồ phế thải ở mọi nơi để xây dựng quỹ từ thiện nhằm giúp đỡ những người nghèo khổ, bệnh nhân trong các bệnh viện phong và giúp đỡ những người khuyết tật…

Nếu ai dự đại hội Caritas lần này chắc hẳn khó quên một giọng hát ngọt ngào và mềm mại của một bạn nữ đến từ giáo xứ Hàm Long. Song Nga là người khiếm thị và cũng là người theo đạo Công giáo duy nhất trong gia đình. Chị tâm sự: Từ khi biết đến đạo Công giáo là lòng chị luôn ao ước được tìm hiểu và học hỏi. Chị đã xin phép mẹ cho chị đi học giáo lý và chị đã trở thành một tín hữu. Chị cảm thấy cảm phục tinh thần phục vụ quên mình của những người Công giáo, đặc biệt là các anh chị trong những nhóm công tác từ thiện, chị Nga nói.

Sau ít phút nghỉ giải lao, công việc của đại hội tiếp tục với phần giới thiệu cha đặc trách ve chai Caritas Hà Nội- cha Phaolô Nguyễn Văn Đoàn của cha giám đốc Caritas Hà Nội- Bruno Phạm Bá Quế.

Kế đến là bài thuyết trình của cha Gioan. B Phan Ngọc Pháp- cha đặc trách BAXH hạt Thanh Oai. Đến với đại hội lần này, cha trình bày về việc thành lập Caritas giáo xứ và cơ cấu tổ chức cũng như đường hướng hoạt động của những nhóm này.

Phần đặc biệt của đại hội Caritas lần này là chương trình thảo luận nhóm. Tất cả các tham dự viên được chia làm 5 nhóm, mỗi nhóm đều có các cha, các sơ điều hành và chia sẻ. Những phút được ngồi với nhau, được giới thiệu về nhau và được chia sẻ với nhau như thế này chắc hẳn sẽ để lại trong lòng mỗi người những kỉ niệm đẹp về nhau và kỉ niệm về đại hội…

Cuối cùng, cha Bruno Phạm Bá Quế- Giám đốc Caritas Hà Nội đúc kết toàn bộ quá trình đại hội. Trong diễn văn bế mạc, cha có lời cảm ơn đến Đức Tổng Giám Mục Phêrô, quý Đức Cha và toàn thể mọi người đã góp công để đại hội Caritas Hà Nội lần thứ nhất được diễn ra tốt đẹp.

 

Đỉnh cao ngày bế mạc đại hội Caritas là Thánh lễ tạ ơn do Đức Cha Giuse Nguyễn Văn Yến- Phó chủ tịch UBBAXH- Caritas Việt Nam Chủ tế. Cùng đồng tế Thánh lễ có cha Giám đốc Caritas VN- Ant Nguyễn Ngọc Sơn, cha Giám đốc Caritas HN- Bruno Phạm Bá Quế, quý cha và toàn thể tham dự viên đại hội.

Trước Thánh lễ, Đức Cha Chủ tế nói: sau hai ngày làm việc của đại hội Caritas, chúng ta đã được trao đổi và học hỏi với nhau rất nhiều; về tôn chỉ, mục đích hoạt động của Caritas. Nếu chúng ta hiểu rõ động cơ và mục đích của công việc thì thành công đến với chúng ta dễ dàng hơn. Ngài nhắc lại lời khuyên của Đức Tổng Giám Mục Phêrô đã nói trong buổi khai mạc: Công việc bác ái chúng ta làm dưới ánh sáng của Chúa Kitô, làm với Chúa Kitô và trong Chúa Kitô…

Đến phần giảng lễ, Đức Cha Giuse nói đến việc Chúa Giêsu lên án những công việc đạo đức giả hình của những kinh sư và người Pharisêu (Mt 23, 27- 32). Ngài nhấn mạnh đến việc giả hình và gian dối, đó là điều mà chính Chúa Giêsu cần chúng ta loại bỏ. Chúng ta là những người làm công việc bác ái, từ thiện- Caritas vậy chúng ta hãy nghe lời Chúa nói với chúng ta ngày hôm nay mà nhìn lại những lời nói, việc làm của chúng ta xem có giả dối không. Chúng ta phải cẩn thận vì sự giả dối có thể núp bóng dưới nhiều hình thức khác nhau.

Kế đến, ngài nhấn mạnh đến Lời Chúa nhắc chúng ta đừng xét đoán người khác, chúng ta làm sao có thể xét đoán người khác khi chỉ nhìn thấy bề ngoài của họ!

Đức Cha Giuse tiếp, qua hai ngày làm việc mệt miệt của anh chị em, tôi thấy một hình ảnh truyền giáo sống động nơi mỗi người. Chúng ta là con cái Thiên Chúa, mà Thiên Chúa là tình yêu thì không lẽ nào chúng ta lại không sống yêu thương được. Vậy ước mong chúng ta luôn sống trong tình yêu chân thật với Chúa và tha nhân, để những công việc bác ái của anh chị em được đẹp lòng Chúa và mọi người. Hãy yêu như Chúa đã yêu và yêu người như thể yêu Chúa, Đức Cha Giuse nói.

Thật là ý nghĩa khi Lời Chúa trong Thánh lễ bế giảng đại hội Caritas lại là hình ảnh những kinh sư và người Pharisêu giả hình. Phải chăng đây là một thách đố cho mọi hoạt động từ thiện, bác ái của Caritas nói chung và Caritas HN nói riêng.

Nguyện chúc Caritas Hà Nội thăng tiến về mọi mặt và tinh thần Caritas tại các giáo xứ được đâm chồi nảy lộc như lời của cha Giám đốc Caritas HN đã nói trong diễn văn bế mạc.

 

Chúng tôi muốn dùng khái niệm “Nếp sống người Công giáo” (La Catholicité vie), chứ không muốn dùng khái niệm “Lối sống” (Style of living) vì “ nếp sống” mang tính ổn định, ít biến đổi hơn. Có thể khẳng định ngay rằng, nếp sống của người Công giáo Việt Nam được hình thành là sự giao thoa giữa đức tin tôn giáo và văn hoá dân tộc. Nếp sống đó được thể hiện trên cả ba cấp độ: cá nhân, gia đình và cộng đoàn người Công giáo.

1- Nếp sống cá nhân

Nếu nhìn hình thức bên ngoài, thật khó mà phân biệt được người Công giáo và người không Công giáo nhất là những người trẻ tuổi. Mặc dù cũng có người nhận xét rằng: mắt con gái xứ đạo đẹp hơn! Điều này nếu có thật cũng duy vật chứ chẳng phải duy tâm vì hiện nay các bác sĩ vẫn tư vấn cho các bà mẹ khi mang thai nên ngắm nhìn các bức ảnh đẹp. Còn bà mẹ Công giáo thì đã biết bao lần chiêm ngắm dung nhan Đức Mẹ trong nhà thờ hay trên bàn thờ nhà mình.

Nhưng dù nhìn qua bên ngòai khó phát hiện ra sự khác nhau giữa người Công giáo và các giới khác song nếu tìm hiểu sâu hơn nếp sống cá nhân sẽ thấy rất nhiều điều khác biệt.

Người Công giáo có đời sống tôn giáo đậm nét và xuyên suốt cuộc đời mỗi người từ khi sinh ra cho đến khi nhắm mắt xuôi tay lìa giã cõi đời. Sinh ra trong gia đình Công giáo, đứa trẻ được coi là đương nhiên sẽ trở thành người Công giáo. Việc đưa đứa bé đến nhà thờ chịu Bí tích Rửa tội ít ngày sau đó chỉ là thủ tục để chính thức hoá cho bé gia nhập đạo mà thôi. Rồi bé sẽ theo mẹ, theo anh chị đi nhà thờ hàng ngày, hàng tuần. Lớn lên chút nữa em đi học kinh bổn giáo lý để xưng tội, rước lễ lần đầu, rồi chịu phép Thêm sức. Đến tuổi thành niên, phải lo thu xếp học giáo lý hôn nhân để lấy vợ, lấy chồng và đến khi về già, lại lo chuẩn bị dọn mình chịu Bí tích lần cuối là “Xức dầu thánh”.

Đạo Công giáo có nhiều hội đoàn. Lứa tuổi nào, giới nào, nghề nghiệp gì cũng có hội đoàn riêng của mình. Nào là hội Nghĩa binh, hội Trung binh, hội dòng Ba, hội bà thánh Anna, hội ông thánh Giuse, hội gia trưởng, hội Con Đức mẹ, hội bà mẹ Công giáo, hội sinh viên, hội giáo chức Công giáo… Đấy là chưa kể các hội đoàn có tính mùa vụ như hội hoa, hội giúp lễ, hội tiến nến, ca đoàn, hội kèn, trống… Có lẽ chẳng người Công giáo nào không là thành viên của vài hội đoàn. Mà đã là hội viên phải tuân thủ quy định, điều lệ của hội. Có những hội có điều lệ rất nghiêm ngặt như hội Con Đức Mẹ, hội dòng Ba. Hội viên phải tự kiểm điểm, xét mình hàng ngày trước khi đi ngủ. Cho nên cá nhân người Công giáo có tính gắn kết với cộng đoàn của mình rất sớm và chặt chẽ.

Đức tin của người Công giáo được củng cố thường xuyên qua các lớp giáo lý, qua các buổi lễ, kinh nguyện hàng ngày nên niềm tin tôn giáo của họ khá chắc chắn và bền vững. Họ luôn canh cánh nỗi lo mất linh hồn, sa hoả ngục và thường tính toán: "được cả thế gian mà mất linh hồn thì ích lợi gì?" Niềm tin này chi phối mọi suy nghĩ, hành động của họ trong cuộc đời. Từ việc chọn bạn để chơi, tìm trường để học, kén người phối ngẫu đến kiếm nơi làm nhà, làm việc, chôn táng… Yếu tố tôn giáo luôn được đặt lên vị trí quan trọng, thậm chí là yếu tố hàng đầu.

Trước đây, người Công giáo không dám cho con đi học nhất là học lên cao vì sợ khi phải học các tác phẩm “Ruồi trâu”, “Bão biển”, “Đất mặn” hay triết học Mác xít. Nam nữ yêu nhau đến mấy mà không cùng tôn giáo thì cũng đành ngậm ngùi, than vãn:

Amen! Lạy Đức Chúa trời
Cầu cho bên đạo, bên đời lấy nhau.

Bây giờ theo tinh thần Công đồng Vatican 2, người khác tôn giáo đã được kết hôn với nhau nhưng người ta vẫn mong muốn kết hôn với người đồng đạo hoặc người khác đạo phải trở lại đạo Công giáo.

Đức tin tôn giáo chi phối nhân cách của người Công giáo. Họ thường sống vị tha, cư xử với nhau ôn hoà, mau mắn giúp đỡ, khuyên bảo người hoạn nạn. Họ ăn mặc kín đáo, ưa kiểu truyền thống. Họ nói năng dịu dàng, ít nói tục, kể chuyện tục và ít cả xem phim ảnh, sân khấu vì sợ thấy những “cảnh tội lỗi”. Người đứng tuổi cứ mở miệng là nói: Tạ ơn Chúa (Tạ ơn Chúa, nhà em hiếm hoi được có 7 cháu; Tạ ơn Chúa, lứa lợn này em cũng thu được dăm triệu ạ). Người trẻ thì e ngại nói ra tôn giáo của mình, có đeo ảnh, Thánh giá cũng coi như là trang sức nhưng người có tuổi thì đeo ảnh tượng, tràng hạt cả ngày đêm như là bằng chứng về niềm tin. Người Công giáo cũng ít tin và tham dự vào các hành vi mê tín như bói toán, lên đồng, cầu tự, chọn đất chôn táng, chọn ngày cưới xin, làm nhà…vì đó là tội lỗi theo giáo lý Công giáo.

Người Công giáo đặc biệt kính trọng các đấng bậc. Họ coi đó là người thay mặt Chúa. (Trong lễ đón các vị chức sắc vẫn thường có khẩu hiệu: “Chúc tụng đấng nhân danh Chúa mà đến”). Vì vậy, khi có trái mít đầu vụ, chục trứng gà so hay “cỗ lòng chay”, họ dành để biếu các cha. Dĩ nhiên, vị chức sắc nào không còn giữ được ba lời khấn thì họ tẩy chay ngay. Thậm chí có thể đi xa mấy chục cây số để dự lễ chứ không dự lễ của những vị này chủ sự.

Đức tin của người Công giáo cũng tạo ra những lối sống đẹp trong cộng đồng. Ngày nay, kiểu sống thử ở thanh niên không lạ nhưng với người Công giáo vẫn là điều cấm kỵ. Họ thề hứa:

Mẫu đơn nở cạnh nhà thờ
Đôi ta trinh tiết, đợi chờ lấy nhau.

Vì hôn nhân công giáo không thể chia ly nên số người Công giáo bỏ nhau ít hơn các nhóm người khác. Một báo cáo ở Hà Nội cho biết, mỗi năm thành phố có 20.000 vụ kết hôn thì có 4500 vụ ly hôn. Còn ở cả nước năm 1985 có 27.000 vụ ly hôn. Năm 1986 tăng lên 29.717 vụ. Trong khi đó, ở x• Hải Vân, Hải Hậu, Nam Định có 6000 dân từ năm 1980 đến năm 2000 chỉ có 2 đôi bỏ nhau. Xứ Sở Hạ ( Hà Nội) có 1500 giáo dân mà từ năm 1945 đến nay chỉ có 1 đôi ly thân. Chính điều này cũng hấp dẫn người không Công giáo muốn trở lại đạo để kết hôn với người Công giáo. Theo thống kê của giáo hội năm 2007 có 67.780 người khác đạo đ• gia nhập đạo Công giáo do kết hôn với người Công giáo.

2- Nếp sống gia đình

Gia đình Công giáo cũng như các gia đình khác ở Việt Nam bao gồm các thành viên gắn bó với nhau bằng quan hệ hôn nhân và huyết tộc. Giáo hội Công giáo đặc biệt coi trọng gia đình, coi đó là “Hội thánh tại gia”. Giáo hoàng Gioan Phaolô 2 tuyên bố trong Đại hội các gia đình thế giới lần thứ IV tại Manila năm 2003: “Tương lai của nhân loại đi ngang qua gia đình” (Familiaris Consortio, số 86). Gia đình Công giáo xây dựng trên cơ sở hôn nhân với hai mục đích: sinh sản con cái để thờ phượng Chúa và yêu thương chăm sóc nhau. Vì vậy, Thượng Hội đồng Giám mục thế giới năm 2003 đã đưa ra 4 nhiệm vụ cho gia đình Công giáo là: Đào tạo một cộng đồng các ngôi vị; Phục vụ sự sống; Tham dự vào việc phát triển xã hội và Tham dự vào đời sống và sứ mạng của giáo hội. Nếu tôn giáo xuyên suốt đời sống các nhân thì niềm tin tôn giáo cũng dẫn dắt các gia đình Công giáo từ ngày khởi lập là ngày đôi bạn trẻ nhận phép Hôn phối và nhận sổ gia đình cho đến suốt quá trình sinh sôi chi nhánh của gia đình sau này.

Người Công giáo coi con cái là hồng ân Chúa ban nên gia đình nào nhiều con cháu cũng được coi là đại phúc. Những năm gần đây, giáo hội cũng kêu gọi “sinh sản có trách nhiệm” trước áp lực dân số nhưng không cho phép dùng các biện pháp ngừa thai nhân tạo nên việc thực hiện kế hoạch hoá gia đình rất khó khăn. Đây cũng là lý do giải thích vì sao ở vùng giáo, dân số tăng nhanh. Họ không được phép phá thai thậm chí điều hoà kinh nguyệt cũng coi là đồng nghĩa với tội giết người. Nếu gặp ai có ý muốn phá thai, người Công giáo sẵn sàng giúp đỡ mọi cách để “ mẹ tròn con vuông”. Vì vậy đã có nhiều cá nhân như vợ chồng anh Tống Phước Phúc ở Nha Trang hay các ngôi nhà “ tình thương” của dòng Bác ái Vinh sơn (Saigòn) đứng ra bảo trợ cho các bà mẹ lỡ mang thai ngoài ý muốn.

Điều lo lắng và quan tâm nhất của bố mẹ là cho con cái giữ đạo nên thông qua các buổi kinh nguyện hàng ngày ở đình cũng như ở nhà thờ. Khi con cái được chịu lễ lần đầu hay chịu phép Thêm sức, gia đình coi đó là niềm vui lớn nên thường tổ chức tiệc mừng. Nếu con cái trưởng thành lấy vợ lấy chồng mà không có phép đạo thì đó là nỗi buồn phiền nhất của bố mẹ. Họ không dám đi xưng tội, rước lễ thậm chí không dám ra ngoài đường vì tự coi mình đã mất sự hiệp thông với giáo hội và đau khổ, xấu hổ đến lúc chết.

Các gia đình Công giáo sống hoà thuận, gắn kết với nhau qua từng bữa ăn, từng buổi cầu nguyện hàng ngày. Một số gia đình có lời nguyện ngẫu hứng do các thành viên lần lượt phụ trách nhưng có ý nghĩa xây dựng tình liên đới rất hay. Họ không chỉ cám ơn Chúa cho của ăn mà còn cầu xin cho bố mẹ, ông bà mạnh khoẻ, xin cho những người nghèo khổ cũng có của ăn như họ… Những lời kinh họ đọc tối, sáng, trưa cũng mang ý nghĩa như vậy.

Trong các gia đình Công giáo, người vợ phải phục tùng người chồng chứ không phải vợ chồng ngang hàng nhưng bù lại người chồng phải thương yêu vợ “như Chúa Giêsu yêu Giáo hội”. Con cháu phải thảo hiếu với cha mẹ, ông bà và đấy là điều răn thứ tư trong Thập giới. Còn cha mẹ, ông bà cũng phải có bổn phận nuôi dạy con cháu theo giáo luật (khoản 226, mục 2). Cho nên rất hiếm những gia đình Công giáo nào sùng đạo mà cha mẹ, ông bà bị ngược đãi hay con cái hư hỏng, phạm tội hình sự. Tuy nhiên, do giáo lý Công giáo không trùng với luật pháp của xã hội nên cũng gây khó xử hoặc tạo ra những bi kịch cho người có đạo. Chẳng hạn vấn đề thờ cúng tổ tiên trước đây hay kế hoạch hoá gia đình ngày nay. Giáo lý cấm bê tha rượu chè, cờ bạc, thuốc phiện nhưng không cấm buôn lậu hàng cấm nên đã có những trùm buôn lậu thuốc phiện là người Công giáo như Nguyễn Văn Tám ở Kiên Lao (Nam Định) năm 2005.

Cũng như nhiều gia đình ở Việt Nam, trước đây người Công giáo không tổ chức ngày sinh nhật nhưng ngày mất của cha mẹ, ông bà lại được tổ chức rất trọng thể hàng năm với nhiều thủ tục từ việc xin lễ cầu nguyện, đọc kinh ở nhà thờ đến mời anh em, hàng xóm tới dự tiệc giỗ ở nhà để đọc kinh, viếng mộ. Ngòai ra, theo lịch Phụng vụ, người Công giáo còn có ngày 2-11, ngày mùng 3 Tết là để cầu nguyện cho tổ tiên. Người Công giáo không có từ đường của gia đình, dòng họ riêng. Việc giỗ chạp thường tổ chức ở ngôi nhà mà trước đây cha mẹ, ông bà đ• sinh sống. Những dịp giỗ chạp là dịp thuận lợi để gắn kết các thành viên dòng họ lại với nhau.

Lễ cưới hay lễ an táng của người Công giáo ngoài các thủ tục truyền thống của người Việt thì có nhiều điểm khác về nghi lễ tôn giáo. Lễ cưới ở nhà thờ trang trọng và nghi thức cũng ý nghĩa với những lời tuyên hứa của đôi bạn trước vị linh mục chủ sự và cộng đoàn và đương sự khó có thể quên. Người Công giáo coi việc an ủi người ốm liệt và chôn táng người chết là bổn phận tốt lành nên đám tang người Công giáo thường đông người, hội đoàn tham dự. Nhiều nơi có thói quen đến đọc kinh ba tối tại nhà người quá cố không chỉ làm tang gia vơi đi sự mất mát mà còn củng cố tình làng, nghĩa xóm. Đối với việc chôn cất, người Công giáo thường ưa “đào sâu, chôn chặt”, ít cải mộ và quen địa táng hơn mặc dù hoả táng cũng không bị cấm. Gần đây, ở khu vực thành phố do đất nghĩa trang thiếu nên số hoả táng nhiều hơn và ở phía Nam, một số nhà thờ cũng lập nhà quàn tro cốt cho người quá cố.

Vào gia đình Công giáo đễ nhận ra ngay tôn giáo của họ qua bàn thờ thường được bài trí ngay gian giữa ngay lối cửa ra vào hay ở một phía tường nhà. Nhà nghèo thì bàn thờ đơn sơ. Nhưng nhà khá giả bàn thờ rất sang trọng, cũng sơn son thiếp vàng, chạm trổ cầu kỳ, tượng ảnh quý giá. Có nhà còn làm hang đá hay đặt tượng lớn trước sân hay trên mái thượng. Gia đình Công giáo thường đông thành viên hơn các kiểu gia đình khác vì ai cũng có thêm 1 hay 2 bố mẹ đỡ đầu ( bố mẹ thiêng liêng) khi Rửa tội hay chịu phép Thêm sức. Mà quan hệ này cũng gắn bó, ràng buộc như bố mẹ đẻ vì cũng bị cấm kết hôn theo giáo luật.

Các gia đình Công giáo luôn chọn mô hình “Thánh gia” là hình mẫu lý tưởng sống. Có nghĩa là mội thành viên trong gia đình đều trở thành thánh. Giáo hội cũng coi người sống bậc gia đình là một ơn gọi và có nhiều nghi lễ cổ vũ ơn gọi gia đình như lễ bạc, lễ vàng, lễ kim cương cho các đôi sống hoà thuận với nhau tròn 25, 50, 60 năm. Giành một ngày lễ chủ nhật sau Giáng sinh gọi là lễ “Gia thất” để cầu nguyện cho các gia đình. Đấy là chưa kể ngày lễ cầu cho các gia trưởng, cho các bà mẹ, cho người làm cha… Nhiều giáo sĩ, nhà thơ Công giáo đ• viết nhiều tác phẩm để giáo huấn các thành viên trong gia đình như linh mục Trần Lục sáng tác “Hiếu tự ca” để truyền khẩu trong giáo dân. Ví dụ nói về việc dạy vợ:

Ai hay đâu cứ nghe lời vợ
Giữ chằng chằng mà gỡ không ra
Làm giai nghe liệu mà nghe
Nhiều khi phải nẹt, phải đe mới vừa
Bắt đầu từ lúc mai xưa
Dạy vợ kính thờ nội ngoại, tổ tiên…

Các gia đình Công giáo hầu như đều có mong muốn cho con cái theo bậc tu trì. Lý do là ở Việt Nam, con cái đông và các nhà tu hành được đặc biệt trọng vọng quý mến nhất là hàng ngũ giám mục, linh mục. Đây cũng là điều khác với ngay nhiều nước Âu- Mỹ. Vì vậy, giáo hội nhiều nước như Hàn Quốc, Nhật Bản, Mỹ đã đề nghị Việt Nam gửi chủng sinh hay linh mục sang giúp đỡ.

3- Nếp sống cộng đoàn

Có thể nói nếp sống cộng đoàn là đặc tính của giáo hội Công giáo. Ngay từ thời nguyên thuỷ những người cùng niềm tin đã tự nguyện góp của cải và sống chung với nhau thành cộng đoàn “không ai có vật gì là của riêng mình” (Cv 4, 32). Khái niệm đạo Công giáo cũng bắt nguồn từ đó. Công đồng Vaticanô 2 cũng nhiều lần khẳng định tính cách cộng đoàn và huynh đệ của dân Chúa: “Ngay từ đầu của lịch sử cứu rỗi, chính Ngài đã chọn con người không phải với tư cách như những cá nhân mà như những phần tử của cộng đoàn…Trong khi rao giảng, Ngài truyền dạy rõ ràng cho con cái Thiên Chúa phải cư xử với nhau như anh em” (GH số 9). Khi những người Công giáo đầu tiên ở kinh thành Thăng Long đầu thế kỷ XVII đối xử với nhau đã làm ngạc nhiên không ít người bấy giờ. Họ gọi “ đó là đạo của những người yêu nhau” (1).

Như vậy, khi gia nhập đạo Công giáo, người ta đ• gia nhập cộng đoàn giáo hội toàn cầu và có trách nhiệm hiệp thông, liên đới với các thành viên cả khi sống và khi chết. Điều lo lắng nhất của người tín hữu khi bị phạt vạ tuyệt thông chính là mất đi sự hiệp thông đó.

Theo tổ chức của giáo hội, giáo dân cũng được quy tụ theo các cấp hành chính là giáo phận, giáo xứ. Nhưng ở Việt Nam giáo dân còn quy tụ với nhau ở nhiều cấp nhỏ hơn như giáo họ, giáo dâu, giáo khu, giáo xóm. Đó là những người Công giáo sinh sống với nhau tại một khu vực dân cư (thôn, làng, xóm). Tuỳ theo số lượng tín hữu mà giáo hội cộng nhận là giáo xứ, giáo họ hay các đơn vị nhỏ hơn. ở đây chúng tôi trình bày nếp sống cộng đoàn ở qui mô giáo xứ hay giáo họ.

Hầu như đến bất cứ xứ, họ nào ở Việt Nam, điều dễ nhận ra là ở nơi đó đều có một nhà thờ dù to hay nhỏ. Cũng lạ, đạo Công giáo là đạo chung mà tín hữu ở hai làng thậm chí hai xóm cạnh nhau cũng không muốn đọc kinh chung ở một nhà thờ nên có tình trạng ở Bùi Chu, Phát Diệm nhà thờ san sát, bóng tháp chuông nhà thờ giáo xứ nọ đổ bóng sang tháp chuông nhà thờ kia. Người Công giáo trong xứ và cả dân trong vùng quen lấy tiếng chuông nhà thờ làm hiệu lệnh thức dậy, đi học, nghỉ ngơi và cả giờ ăn uống. Mỗi xứ họ đều có một thánh quan thày bảo trợ. Ngày lễ quan thày hoặc các ngày lễ trọng trong năm như Giáng sinh, chầu lượt cũng được coi như ngày hội làng. Cũng cờ hoa, lễ hội và tổ chức liên hoan ở cả xứ, họ hay từng gia đình riêng. Mà khách là bạn bè anh em ở khu vực khác, kể cả những người khác tôn giáo.

Do trải qua lịch sử đầy biến động, thăng trầm nên ở Việt Nam không có những làng Công giáo cổ xưa mà chỉ mới hình thành trên dưới thế kỷ. Nhưng các cộng đoàn ở mỗi xứ họ cũng xây dựng cho mình những tổ chức, quy tắc khá chặt chẽ. Xứ họ nào cũng có Ban hành giáo ( Ban mục vụ, Ban Trùm trưởng…). Những thành viên được bầu là những người được cộng đoàn trọng vọng. Chức vụ của họ được nhắc đến trong mọi giao tiếp hàng ngày (ông Ký, ông Chánh, bà Quản…). Họ không chỉ giúp việc cho các linh mục mà còn lo điều hành công việc chung của cộng đoàn từ trang trí nhà thờ, sửa đường rước kiệu, quét dọn nghĩa trang đến báo cho mọi người thăm kẻ ốm đau hay đưa xác người chết…Mỗi cộng đoàn Công giáo cũng có những sinh hoạt chung không chỉ kinh, lễ hàng ngày mà cả những chuyến hành hương đến các Đền thánh ở nơi khác. Họ tạo lập một nét văn hoá riêng mang dấu ấn Công giáo khá đậm nét từ lễ hội, cách sinh hoạt lễ, Tết, các tục lệ cưới xin, ma chay đến cả những đúc kết kinh nghiệm sản xuất qua ca dao, tục ngữ. Ví dụ:

- Lễ Rosa (7-10) thì tra hạt bí
- Lễ Các thánh (1-11) thì đánh bí ra
- Lễ Các thánh gánh mạ đi gieo
- Lễ Sinh nhật (25-12) giật mạ lên cấy…

Hoặc những nhận xét khá sắc sảo về đặc điểm những vùng, miền Công giáo như:

- Cha Phú Nhai, khoai Chợ Chùa
(Phú Nhai ở Xuân Trường, Nam Định là quê hương của 5 Giám mục và hàng trăm linh mục. Còn khoai Chợ Chùa, Nam Trực ngon có tiếng).

Các cộng đoàn Công giáo ở xứ họ ngoài việc tuân giữ giáo lý, giáo luật họ cũng tự xây dựng các quy tắc riêng làm cơ sở cho việc điều hành các quan hệ dân sự. Nhiều hương ước ở vùng Công giáo trước đây như hương ước làng Vĩnh Trị, Trà Lũ, Phú Nhai quy định khá chặt chẽ việc thưởng phạt những sai phạm của người trong làng liên quan đến phong hoá, đạo đức. Ví dụ điều 99 hương ước làng Vĩnh Trị viết: “ Em đánh anh chị, cháu chửi chú bác, cô dì đều phải truất ngôi thứ trong làng từ 1 đến 3 năm. Tái phạm phải phạt gấp bội ngày trước. Học trò đánh chửi thày dạy cũng bị phạt từ 0đ.50 đến 1đ.00. Trong thời kỳ người bị truất ngôi trong làng, nhà nào có tiệc hội gì sẽ cho gọi ra trứơc mặt một phiên hội đồng để bảo cho biết không được mời những người bị truất kia, nếu không sẽ bị phạt từ 0đ.50 đến 1đ.00” (2).

Tập tục ở vùng giáo cũng có những nét khác biệt. Ngày Tết, nhà người đi đạo cũng dựng cây nêu nhưng trên ngọn có treo Thánh giá. Cổng vào nhà cũng treo hay vẽ Thánh giá và người ta vẩy “nước Phép” xung quanh nhà ba ngày Tết. Tối 30, mọi người cũng tắm rửa sạch sẽ để đón năm mới và giao thừa xong là đi viếng nhà thờ để chúc tuổi Đức Mẹ. Sáng mùng 1, mọi người đi lễ đầu năm rồi vào chúc tuổi linh mục: “ Mùng 1 tết Cha”. Mồ mả ông bà đã được tôn tạo, vệ sinh trước tết, để mùng 3 con cháu ra viếng rồi về nhà cầu nguyện theo dòng họ. Có nhiều nhà tổ chức đọc kinh “ liên gia” tức là một số nhà cùng đọc kinh với nhau lần lượt mỗi tối ở một nhà.

Sự gắn bó giữa các thành viên trong cộng đoàn xứ họ khá chặt chẽ. Người ta có thể không nhớ tên xã nhưng tên xứ thì không quên. Nếu có vì lý do phải di cư, người ta cũng quy tụ lại với nhau lập một giáo xứ mới nhưng giữ nguyên tên xứ cũ. Vì vậy, chúng ta bắt gặp các xứ Bùi Chu, Ngọc Cục, Kiên Lao, Cầu Cổ ở vùng lấn biển Nghĩa Hưng ( Nam Định) và cũng gặp tên các xứ Bùi Phát, Thái Bình, Hà Nội… ở vùng di cư ở miền Nam.

4- Mấy nhận xét

1. Có thể khẳng định rằng, nếp sống của người Công giáo dù thể hiện thông qua cá nhân, gia đình hay cộng đoàn xứ họ cũng là một nét riêng đặc sắc đóng góp vào đời sống văn hoá phong phú của người Việt. Nếu giữa vă hoá Việt và giáo lý Công giáo có điểm tương đồng ( mà tương đồng nhiều lắm) thì nó được cộng hưởng và phát huy rất tích cực. Ví dụ, người Việt vẫn có lòng bác ái “Thương người như thể thương thân” thì đạo Công giáo cũng dạy: “ Kính Chúa, yêu người”. Vì vậy, có rất nhiều tấm gương phục vụ bệnh nhân phong cùi, HIV/AIDS, trẻ mồ côi, người bị chất độc da cam là người Công giáo đã được xã hội tôn vinh như nữ tu Nguyễn Thị Mậu 40 năm gắn bó với người bệnh phong Di Linh, được phong anh hùng lao động năm 2006. Nếu có điểm không tương hợp giữa niềm tin tôn giáo và phong tục tập quán dân tộc thì người Công giáo cũng có cách thể hiện riêng như treo Thánh giá lên ngọn cây nêu hay đặt di ảnh người quá cố dưới bàn thờ Chúa. Họ cũng thắp hương, đặt hoa quả ( không có thức ăn nấu, nướng) trước bàn thờ ông bà…Điều nay làm cho đạo Công giáo trở nên không xa lạ với người Việt.

2. Nếp sống người Công giáo là kết qủa của sự giao thoa giữa niềm tin tôn giáo và văn hoá dân tộc. Bất cứ hành vi nào của người Công giáo cũng thấy sự giao thoa đó. Chẳng hạn, theo giáo lý Công giáo, đôi bạn trẻ chỉ cần làm phép cưới ở nhà thờ là hợp pháp về đạo nhưng người ta vẫn theo đủ thủ tục từ dạm ngõ, đặt trầu đến xin cưới hỏi. Có thêm là thêm “lễ xin vào cha” để làm thủ tục học kinh bổn và xin làm phép cưới. Người Việt có tâm linh đa thần, thờ mẫu và cũng ảnh hưởng ngay đến người Công giáo. Vẫn có không ít người Công giáo đi bói toán và Đức Mẹ được đặc biệt sùng kính. Nếu nơi nào Đức Mẹ “ thiêng” như La Vang, Trà Kiệu, Thái Hà…hay có linh mục nào có khả năng “ kêu cầu” như linh mục T. ( dòng Biển Đức, T.pHCM ) thì số người đổ về xin rất đông.

3. Mặc dù người Công giáo vẫn nói: tin đạo chứ không tin kẻ có đạo nhưng họ vẫn đặc biệt tin và nghe sự hướng dẫn của các vị chức sắc. Hơn nữa do có tính cộng đoàn, hiệp thông nên sự liên kết giữa những người Công giáo trong nước và cả trên thế giới luôn luôn mật thiết. Vì vậy trong việc ứng xử với các tôn giáo phải mềm dẻo, mà phải hết sức tranh thủ lôi kéo họ vì tranh thủ được một chức sắc là tập hợp được cả vạn giáo dân. Kinh nghiệm của Hồ Chí Minh, dù biết rõ lập trường của Giám mục Lê Hữu Từ hồi đầu cách mạng nhưng vẫn bổ nhiệm là cố vấn tối cao của Chính phủ. Khi 7 giáo dân ở Văn Hải chống chính quyền bị bắt hồi đầu năm 1947, Giám mục Lê Hữu Từ gửi thư cho Hồ Chí Minh xin bảo lãnh. Ông Hồ đã đáp ứng ngay và đã thả 7 giáo dân này (3).

Chú thích:
1- Theo Gaspar d’ Amaral gửi cho Andre Palmeiro ở Ma Cao ngày 31-12-1632. Dẫn theo Đỗ Quang Chính: Sống đạo theo cung cách Việt Nam, Nxb Tôn giáo 2004, tr.146
2- Dẫn theo Nguyễn Hồng Dương, sdd, tr.68
3- Hồ Chí Minh toàn tập, tập 5, Nxb CTQG 2002, tr.87