‘Phục Vụ Chúa trong Hân Hoan’
-Ngày 7.6.1952, lễ Chúa Nhật III Mùa Vọng, tại nhà thờ lớn Phát Diệm, một linh mục trẻ, mới 25 tuổi, mặc áo lễ mầu hồng, được thụ phong có một mình. Mầu hồng của vui tươi, hy vọng. Ai cũng tấm tắc khen ngợi, linh mục tài ba. Sau, có tin Ngài du học tu đức bên Canada.
- Ngày 16.7.1975, xa nhà, đêm khuya tôi nghe lén tin, Ngài được chọn làm Giám Mục Xuân Lộc, với khẩu hiệu : ‘Phục Vụ Chúa trong Hân Hoan’. Thật can đảm trong giai đoạn khó khăn.
-Tháng 6. 1999, tại Tòa GM Xuân Lộc, từ Paris, Pháp về, gia đình tôi, học trò cũ, được Ngài ân cần đón tiếp. Và nhắn nhủ, dù ở đâu cũng làm tông đồ của Chúa.
- Tháng 7, 2015, tôi và bạn bè đến Gia Yên thăm Lm bạn Giuse Maria Trần Minh Phú (+ 2018) coi trụ sở thật rộng của Hội Linh Mục Tông Đồ Nhỏ do ĐC Nhật sáng lập. Bây giờ là trung tâm tĩnh tâm cho các hội đoàn khắp nơi.
-Qua youtube, 23.1. 2007, tôi được xem đám táng của Ngài kéo dài trên quốc lộ Hùng Vương. Lần đầu tiên thấy đám táng đông và sầm uất như vậy.
Nhân kỷ niệm ngày Ngài qua đời, 17.1. 2007-2022, chúng tôi xin có mấy dòng về vị Giám Mục thời danh lỗi lạc này.
GIA ĐÌNH và ĐỜI TU
Đức Cha Phaolo Maria Nhật sinh 12.9.1926 tại Thượng Kiệm, Ninh Bình, địa phận Phát Diêm. Trong gia đình theo thứ tự :
Hai chị lớn qua đời khi còn nhỏ.
Con cả là Phaolô Maria Nguyễn Minh Nhật,
3) Em là Nữ tu Cécilia Nguyễn Thị Chuyên, dòng MTG Gò Vấp, du học Bỉ (7 năm), Mỹ (2 năm), 1975 di cư qua Mỹ và ở Los Angeles.
4) Đến chị Têrêxa Nguyễn Thị Xuyến, lập gia đình trễ, không con. Từ 1969 ở Mỹ. 1998 về VN, qua đời vào 5. 2010. Ông chồng qua đời ở Mỹ mấy năm, trước khi bà về VN.
5) Em út là Lm Phêrô Nguyễn Lân Mẫn, học Tcv Phúc Nhạc (1950), vào nam Tcv Phú Nhuận (1954), 1960, qua Đcv Phát Diệm, 98 Chi Lăng, học Triết chung với Đcv Bùi Chu, Lê Bảo Tịnh. Sau đó gia nhập giáo phận Qui Nhơn, Đà Nẵng (Đc Phêrô Maria Phạm Ngọc Chi (1909-1988), cha chịu chức linh mục (1964), gia nhập Hội Xuân Bích (1965). Cha qua Pháp 1 năm làm solitude (tĩnh tâm). Về VN, cha làm việc tại Tcv Gioan Đà Nẵng. Từ 1968-1973, cha du học Mỹ. Sau 1975, cha vẫn ở Tcv Đà Nẵng. 1984-1994, cha sở xứ Hòa Thuận, Đà Nẵng. 1995-2018, dạy Anh văn và linh hướng Đcv Kim Long, Huế. Từ 2018, Cha nghỉ hưu.
Phaolo Maria Nhật được cha Giuse Nguyễn Duy Phượng (+ 1966) nhận hướng dẫn tu học tại Tcv Thánh Phalô Phúc Nhạc, rồi Đcv Thánh Giuse Thượng Kiệm, cùng lớp có thầy Giuse Nguyễn Văn Cảnh (+1951). Thầy Nhật thụ phong linh mục, 7.6.1952, tại nhà thờ chính tòa Phát Diệm. Sau đó cha mới được chọn du học Canada, 1952-1955, học về tu đức. Tốt nghiệp bằng thạc sỹ Lịch sử các tôn giáo. Cha dự định học tiếp. Đang du học Canada, cha đã vâng lời Đc Lê Hữu Từ về VN, phụ trách :
1955-1964, Linh hướng Tcv Thánh Phaolô Phát Diệm, Phú Nhuận
1965-1968, Linh hướng Tcv Thánh Phaolô, Phương Lâm.
Cha chính thức thành lập Tu Hội Linh Mục Tông Đồ Nhỏ, có cơ sở tại Bạch Lâm và hướng dẫn tới khi qua đời;
1969-1975, Linh hướng Tcv Xuân Lộc.
1990-1995 : Đc là cố vấn cho Bộ Truyền Giáo, Roma.
GIÁM MUC XUÂN LỘC (1988-2004)
Cha Phaolô Maria Nguyễn Minh Nhật được chọn làm GM phó giáo phận Xuân Lộc ngày 16.7.1075, và được tấn phong, nhưng vì hoàn cảnh đặc biệt Ngài vẫn ở trụ sở Tông Đồ Nhỏ ở Gia Yên. Mãi tới 22. 2. 1988, sau khi ĐC Nguyễn Văn Lãng qua đời, Ngài mới chính thức nhậm chức. Với khẩu hiệu ‘Phục vụ Chúa trong hân hoan’ và huy hiệu : Nền là Thánh Giá (đỏ) có chim bồ câu (trắng) chiếu 7 (ơn) như ánh sáng (đỏ) trên chữ M (xanh lá cây) trải dài vào cánh đồng lúa (xanh lúa) có 3 bông lúa.
Trong cương vị Giám Mục, Ngài đã thực hiện :
-Đặt tay phong ba Giám mục : ĐC Giuse Nguyễn Phụng Hiểu (Hưng Hóa, 1991), Đc Tôma Nguyễn Văn Trâm (Bà Rịa, 1992) và Đc Đa Minh Phạm Chu Trinh (Xuân Lộc, 2004).
-Chủ phong lễ truyền chức linh mục cho 160 linh mục của giáo phận và các dòng tu
- Chủ tế lễ khấn dòng của nhiều nam nữ tu sỹ của Xuân Lộc và các nơi.
- Trao phép bí tích Thêm Sức cho hàng ngàn trẻ em thiếu nhi trong giáo phận
- Khởi công xây dựng và làm phép 3 công trình (có bia tại chỗ ghi) :1) Trung tâm Hiệp Hội Linh Mục Tông Đồ Nhỏ ở Gia Yên. 2) Tượng đài Chúa Giêsu trên núi cao Tao Phùng, 999 bậc thang. 3) Trung tâm hành hương Bãi Dâu, Vũng Tàu, cạnh bờ biển. Có nhà thờ, phòng họp, 14 chặng Đường Thánh Giá dẫn lên đài Đức Mẹ, trên cao. Bên cạnh có nhà nguyện chầu MTC ngày đêm do các nữ tu đảm trách. Sát bờ biển có một số dòng nữ, thuận tiện nghỉ mát hay tĩnh tâm.
-Làm phép thánh hiến 166 nhà thờ, bàn thờ giáo xứ hay giáo họ
Đặc biệt thời Đc Nhật, toàn giáo phận Xuân Lộc kiêng thịt thứ Sáu quanh năm. Đc có rất nhiều công khuyến khích học Giáo Lý. Xuân Lộc đã xuất bản bộ Giáo Lý ‘Hồng n’ đủ cấp.
(Tòa GM Xuân Lộc xb, 11 cuốn)
Hoài bão và dự định đã ghi trong Di Chúc, đều được thực hiện đúng như thư chúc : Viết, 4.10. 2002; Bổ túc, 6.1. 2004 và xác nhận,12.10.2004
-Tôi ao ước lập một khu tĩnh tâm tại trụ sở tu hội để các linh mục tu sỹ nam nữ và giáo dân các nơi về tĩnh tâm. (Di Chúc bổ túc, đ4)
-Thao thức lớn nhất của tôi là có giám mục kế vị…có thêm giáo phận mới tại Vũng Tàu…Tôi xin trao vào tay Thánh Giuse… (Di Chúc bổ túc, đ5)
Được biết Đc Đa Minh Nguyễn Chu Trinh, được tấn phong Gm (30.9.2004) và ĐGH Benedictô ban hành thành lập giáo phận Bà Rịa (1992) Đc Tôma Nguyễn Văn Trâm làm Gm tiên khởi. Và cơ sở 2, Đcv Sài gòn ở Xuân Lộc, 1998.
HIỆP HỘI LINH MỤC TÔNG ĐỒ NHỎ
Khi còn làm Linh Hướng TCV Phát Diệm, Phú Nhuận, cha Nhật đã phát động và hướng dẫn ‘Tông Đồ Nhỏ’. Một số các chú đã gia nhập. Sau, các chú này làm linh mục. Khi về Xuân Lộc có đất của cô Xuyến (HK) và các nhà hảo tâm mua tặng. Hội mới có cơ hội phát triển. Sau khi Đc và cha Phú qua đời, Hiêp Hội, cần người nối tiếp.
Nội Qui, gồm : Quyết định (XL 8.12. 2002), Chương mở đầu (trích Hiến chế ‘Ánh Sáng muôn dân’ số 19 và 28. Sắc lệnh về ‘Chức vụ và đời sống linh mục, số 7 và 8. Chương một : Bản chất. Chương hai : Khẩu hiệu : ‘Tình Yêu Chúa Kitô thúc bách chúng ta’ (Caritas Christi Uerget nos (2 Cr 5, 14). Chương ba : Linh đạo. Chương bốn : Nội qui : có 6 mục. Mục 5 :
Nhà chung : số 157/ ấp Bạch Lâm, Gia Tân 2, Thống Nhất, Đồng Nai. Chương kết : Giá Trị -Thời Hiệu. (Xuân Lộc, 8.12.2002. Phaolô Maria Nguyễn Minh Nhật, Gm hướng dẫn. Đaminh Ngô Công Sự, Lm Thư Ký)
CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG GIÁM MỤC VN (1989-1995)
Đức cha đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vu qua hai nhiệm kỳ. Khó khăn nhất là đối phó với chủ trương của chính phủ thành lập ‘Ủy Ban Đoàn Kết Công Giáo Yêu Nước VN’. (x.1) Thơ Bộ Ngoại Giao Tòa Thánh, gởi Đc Nhật, Roma 20.5.1992. Ns Giáo Xứ, số 89, 12. 1992, ttr 15-17. 2)Thông báo về việc Vatican cấm các linh mục tham gia Ủy Ban Đoàn Kết, các tổ chức xã hội và Quốc Hội. Bđd, ttr. 18-19. 3) Bản kiến nghị của HĐ GM VN. Bđd, ttr. 20-21)
Việc thứ hai là lần đầu tiên, sau 1975, các GM VN Visite Ad Limina, Roma, chia làm 2 đợt :
15.11. 1990 : 11 Gm do ĐTGM Nguyễn Văn Bình, hướng dẫn
22.11. 1990 : 21 Gm do Đc Nguyễn Minh Nhật, hướng dẫn
Diễn văn của hai trưởng phái đoàn, ngoài cám ơn can thiệp của Tòa Thánh, đã nhấn mạnh đến giới hạn truyền chức linh mục, tuyển sinh hay tu sỹ, hạn chế phụng vụ, khó khăn tổ chức phụng vụ...Lạc quan và hy vọng là tuy gặp khó khăn nhưng giáo dân VN vẫn giữ vững đức tin.
Huấn từ của ĐGH Gioan Phaolô II: Bày tỏ lòng qúi mến các Gm VN. Liên đới các Gm vắng mặt. Nhắn nhủ hàng giáo sỹ, tu sỹ và khích lệ giáo dân.
(x. 1) Phỏng vấn Đc Nguyễn Minh Nhật, Chủ tịch HĐ GM VN. Ns Giáo Xứ số 12. 1989, ttr.15-16. 2) Bài tường thuật 21 GM VN viếng thăm Tòa Thánh. Bđd ttr 17-24. 3) Hai cuộc viếng
Thăm của GM VN tại Roma. Báo Mục Vụ Thụy Sỹ, tháng 2. 1997, ttr 14-25)
Trong thời gian này, HĐGM VN đã gửi 3 thư chung :
Ngày 15.4.1991, Hà Nội. Sau Viste Adlimona (1990)
Ngày 19.10.1992, Hà Nội. Dịp thành lập HĐGM VN
Ngày 10.10.1995, Thông báo sau khi HĐGM VN họp tại Hà Nội 25.9 -1.10.1995)
(x. Trần Anh Dũng, ‘Thư Chung HĐ GM VN 1980-2010’. Roma. 2009. Ttr 44-77
Thời Đc Nhật làm Chủ Tịch HĐGM VN đã đón tiếp phái đoàn Vatican có ĐHY Roger Etchegarey (68 tuổi) chủ tịch HĐ Công Lý, Hòa Bình Vatican và ĐÔ Celli viếng thăm VN 6-14.11.1990, ĐHY đã thăm các giáo phận Hà Nội, Huế và Saigon. Kết quả thương thảo giữa nhà nước và phái đoàn là nhà nước công nhận Đc Phạm Anh Dụ (68 tuổi), GM Lạng Sơn, Cao Bằng. Đc đã được bổ nhiệm từ 1960. (GXVN số 70, 11. 1991, tr. 12)
NGHỈ HƯU (1989-2004)
Ngày 11. 11. 2004, Đc nghỉ hưu tại nhà hưu của Tòa GM XL. Thì ngày 24.11.2004, Đc bị bệnh Tai Biến Mạch Máu Não (AVC) kéo dài 2 năm 1 tháng 24 ngày. Trên giường bệnh, kể như hấp hối kéo dài. Trong thời gian dưỡng bệnh, Đc được các thầy chăm sóc tại bệnh viện Thống Nhất, Hố Nai, Biên Hòa. Qua đời lúc 12g30, tại Chợ Rẫy, 17. 1.2007, thọ 81 tuổi, 55 năm linh mục, 32 năm giám mục.
THÁNH LỄ AN TÁNG (23.1.2007)
Ngày 19-22. 1. 2007, Thi thể Đc quàn tại nhà thờ chính tòa cho công chúng cầu kinh và tham dự thánh lễ mỗi ngày cầu cho vị Cha chung. Dẫn lễ, ban tang lễ phác họa : Đc Phaolô Maria đã hoàn tất 81 năm tại thế…ơn gọi…phục vụ Thiên Chúa và mọi người. Ngày 23.1. 2007, lễ an táng, 9g30. Chủ lễ và giảng là Đc Nguyễn Văn Hòa, Gm Nha Trang, Chủ Tịch HĐGM VN. Bài giảng đại ý : Sống đạo đức (như Đc Phaolô Maria) trong tầm tay, là tôn trọng, công minh và chinh phục khi làm nhiệm vụ. Ước gì như Thánh Têrêxa nói : Tôi sẽ sống trên Trời để làm việc lành dưới thế.
Ca đoàn cùng nhà thờ cất cao tiếng hát và nghe sách Thánh:
Nhập lễ: Từ ngàn xưa (Kim Long)
Bđ1: Is 25, 6-9. Bđ2: Rm 5, 5-11. P : Gn 12, 23-28
Dâng và kết lễ: Lễ Tri ân (Phạm Liên Hùng). Nơi Ngài Nương Ẩn
Thi hài được chôn cất tại đất thánh Tòa Gíam Mục Xuân Lộc. Tại phần mộn, có mặt ĐHY, 15 Gm, 214 linh mục và khoảng 1.000 giáo dân tiễn đưa bằng cánh hoa tươi hay vụm cát. Đoàn người cùng cất cao lời ca : -Một đời người tôi tớ ( n Đức). - Lạy Các Thánh Thánh và Xin Các Thiên Thần dẫn đưa Linh Hồn Đc Phaolô Maria;
Người nằm xuống giã từ trần gian
Xin cho người yên năm tháng
Lúc chết đi mới được hỷ hoan
Chúa giang tay chờ đầy tớ trung thành (Nguyễn Duy)
Sau khi cha tổng đại diện công bố Di Chúc, Đc Đa Minh Nguyễn Chu Trinh, trưởng ban nghi lễ dâng lời nguyện kết thúc
Lạy Chúa, xin lấy lòng nhân từ thương đến tôi tớ Chúa…
Đc cố Phaolô Maria...
được xum họp với hàng ngũ các Thiên Thần. Amen
Tâm tình cảm mến và tiễn biệt người ra đi
Được tin Đc Nhật qua đời, giới truyền thông trong và ngoài nước đều đăng tải chia buồn và những tâm tình cảm mến và tiễn biệt. Ở đây chúng tôi xin phép chọn 4 chứng từ :
-Cuộc đời Đc Phaolô Maria là hành trình trung kiên, về nhà Chúa. Ngã ngựa nhưng không bại trận (Lm Giuse Phạm Văn Lý, 17.1. 2007. Theo tư liệu)
-‘‘Nếu hạt giống thối đi, thì nó sẽ sinh nhiều bông hạt’’(x. Gn 12, 24)
Đến muôn đời, con cảm tạ ơn Chúa
Đến muôn đời, con ngợi khen danh Chúa
Muôn muôn đời, con ca vang tình thương Chúa
Và mãi mãi, con nhớ công ơn Người. (Lm GB. Phan Kế Sự. Thụ phong 1957. Theo tư liệu)
-Đc Phaolô Maria Nguyễn Minh Nhật, cha linh hướng ‘Người mẹ hiền’.
(Cựu chủng sinh, JB. Nguyễn duy An, HK. Theo tư liệu)
-Đặc biệt, tôi vô cùng cảm động vì sự thương yêu, thông cảm của Đgm Nguyễn Minh Nhật đối với anh em đang dấn thân trong vai trò cầu nối giữa đạo-đời.
Lúc nào tôi cũng nhận được sự động viên và nâng đỡ miễn là tôi trung thành với Giáo Hội và phục vụ an hem. Vì thế, chúng tôi vô cùng biết ơn.
(Lm Trần Xuân Thảo, chính xứ Hà Nội, Hố Nai. Báo Công Giáo-Dân Tộc, số 1592, 2007, tr 13)
Hai ý tưởng cho kết luận bài tưởng niệm đau thương này
Trước hết, Giáo Hội VN hãnh diện vì có Gíam Mục như Đc Phaolô Maria Nguyễn Minh Nhật. Xin tri ân vị Giám Mục thực hành và thúc đẩy giáo phận thi hành đứng đắn ‘Hội Thánh trong lòng dân tộc’ (Ngài đề xuất ‘tốt đạo, đẹp đời và kính Chúa yêu Nước’) như trong thư chung của HĐGM VN, 1.5.1980, có 33 Gm họp, tại Hà Nội, từ 24.4 đến 1.5.1980. Thành kính cầu xin cho Ngài được Yên Nghỉ Bình An (Requiem In Pace - RIP) trên Nước Thiên Chúa Hằng Sống. Và xin Ngài cầu thay nguyện giúp cho những ai còn lại. Thật đúng, trong lễ an tang Ngài, nơi cổng tòa Gíam Mục Xuân Lộc có câu chữ trắng ghi trên băng vải tím Tôi đã phấn đấu và đi hết chặng đường. Đúng và kỳ diệu như lời giảng lễ an táng Đc Nhật của Đc Hòa: Chính hạt lúa đã chiến thắng sự chết bằng cách nảy mầm và từ mầm non này sự sống lại tiếp nối, nhân lên và phát triển.
Sau là, lần đầu tiên, ngày 22.11.1990, Thánh Giáo Hoàng Gioan Phao lô II tiếp các Gm VN do Đc Nhật, hướng dẫn Ad Limina, bày tỏ lòng qúi mến đối với các Gm VN: ‘…Trong dịp đón tiếp anh em với tinh thần huynh đệ, tôi muốn bày tỏ lòng qúi mến nồng nhiệt của người kế vị Thánh Phêrô đối với Giáo Hội VN. Vì lòng trung thành của Giáo Hội trong đức tin, trong lòng đạo đức và trong tình bác ái. Các Gm tụ họp Thượng Hội Đồng Giám Mục Thế Giới, tháng 10 vừa qua cũng đã bày tỏ tâm tình ngưỡng mộ và hiệp thông sâu xa đó với Giáo Hội VN. Nay tôi xúc động tái bày tỏ với anh em tâm tình đó và xin anh em chuyển lại tâm tình này đến toàn dân Chúa tại VN. Vì những thử thách họ phải gánh chịu trong kinh nguyện mỗi ngày của tôi. (Đài RV, 12, 1990, báo GX VN số 70, 1.11.1990, tr. 20
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Trần Anh Dũng, ‘Thư Chung HĐ GM VN 1980-2010. Roma. 2009
-Đài Radio Vatican, Việt Ngữ 12. 1990
-Báo Giáo Xứ VN, số 70, 1.11. 1990
- Báo dân Chúa u Châu, số 292, 2. 2007
-Báo Công Giáo và Dân Tộc, 1.2. 2007
- Mục Vụ, Thụy Sỹ, tháng 2. 1997
- Nội Qui Hiệp Hội Tông Đồ Nhỏ. Xuân Lộc, 2002
- Tập Lễ An Táng Đc Phaolô Maria Nguyễn Minh Nhật (có Di Chúc)