Trong mục Thế giới Nga ngày 27 tháng 12, 2025 của hãng tin AsiaNews, Stefano Caprio viết rằng:



Mặc dù lịch khác nhau khiến người Nga đón Giáng sinh vào ngày 7 tháng 1, nhưng kể từ thời Liên Xô, vào đêm giao thừa, người dân chào đón sự xuất hiện của Ded Moroz, hay “Ông già Tuyết”, người từ trên trời rơi xuống để tặng quà cho trẻ em, thay vì Ông Già Noel. Câu chuyện này - có nguồn gốc lâu đời trong văn hóa địa phương, nhưng quá giống với những gì xảy ra ở phương Tây - hiện đang bị các nhà thuyết giáo Chính thống giáo chỉ trích, họ kêu gọi mọi người không nên “gây nhầm lẫn” cho trẻ em.

Giáo hội Chính thống Nga đón Giáng sinh vào ngày 7 tháng 1, tương ứng với ngày 25 tháng 12 theo lịch “Julian” cổ được Hoàng đế Julius Caesar giới thiệu vào năm 46 trước Công nguyên.

Lịch Gregorian đã được Giáo hoàng Gregory XIII sửa đổi vào năm 1582, và việc người Nga bác bỏ lịch này gắn liền với việc thành lập Tòa Thượng phụ Moscow năm 1589, nhằm thể hiện lòng trung thành với truyền thống trái ngược với những “sự đổi mới” của người Latinh, và trở thành một trong những yếu tố mang tính biểu tượng nhất của sự tương phản giữa Đông và Tây trong các thực hành tôn giáo.

Nhiều Giáo hội Chính thống giáo kể từ đó đã chấp nhận lịch “của Giáo hoàng”, và từ năm ngoái, Ukraine cũng đã chính thức tuyên bố ngày lễ Gregorian là ngày lễ Giáng sinh cho cả nước, càng làm người Nga thêm tức giận, họ phàn nàn về “sự đàn áp tín đồ” của kẻ thù đáng ghét đã bán đứng cho phương Tây.

Một hệ quả của việc Giáng sinh rơi vào tháng Giêng ở Nga là sự hân hoan đón chào đêm giao thừa, được trải nghiệm với tất cả sự hưng phấn điển hình của Giáng sinh phương Tây, mà người Nga gọi một cách khinh miệt là Krizmas (Giáng sinh), sự thắng lợi của chủ nghĩa tiêu dùng và chi tiêu thả lỏng.

Tuy nhiên, gợi nhớ đến các nghi lễ ngoại giáo, Nga cũng kỷ niệm sự xuất hiện của Cha Giáng sinh vào ngày 31 tháng 12, không phải là ông già mặc bộ đồ đỏ vui vẻ trên xe trượt tuyết do tuần lộc kéo, mà là Ded Moroz, “Ông già Tuyết”, người cũng được chế độ Xô Viết yêu thích, mặc bộ quần áo màu xanh đậm cũ kỹ, từ bờ biển băng giá của Bắc Cực cùng với Sneguročka (Bạch Tuyết) xuống trần gian để mang quà đến cho trẻ em rải rác khắp lãnh thổ Á-Âu rộng lớn.

Ông cũng được sánh ngang với Baba Yaga, Befana của Nga, người không bị giới hạn vào một ngày cụ thể, mà đến sau khi bắt đầu năm mới để tổ chức Svjatki, “những ngày lễ thánh thiêng” khi người ta đeo mặt nạ trong hai tuần, lễ hội dân gian thực sự của Nga.

Trong những năm 1990, khi đã thoát khỏi những ràng buộc của chủ nghĩa vô thần nhà nước Xô Viết, Nga đã tái khám phá tôn giáo và các truyền thống cổ xưa, đồng thời bị “xâm lấn” bởi các phong tục và truyền thống phương Tây, bao gồm cả sự thái quá của lễ Giáng sinh và các chiến dịch quảng cáo tuyên truyền của nó.

Với sự trỗi dậy của chủ nghĩa dân tộc dưới thời Putin, các lễ Giáng sinh theo lịch Gregorian ngày càng bị lên án, khiến các nhóm thiểu số Công Giáo và Tin lành phải tổ chức lễ vào các ngày trong tuần, khi tổng thống, chính phủ và Giáo hội Chính thống giáo tổ chức đủ loại hoạt động nhằm giúp mọi người quên đi mối liên hệ với phần còn lại của thế giới.

Từ năm nay trở đi, dường như ngay cả lễ hội Ded Moroz của Nga cũng đang gây ra những phản ứng phản đối, như trong việc lên án “làn sóng cuồng nhiệt năm mới” của một trong những linh mục giáo xứ có ảnh hưởng nhất Moscow, Cha Protoierej Feodor Borodin của Nhà thờ Thánh Cosmas và Damian, một nhà thờ nơi cho đến gần đây những tín đồ trung thành nhất của Chính thống giáo Nga tụ họp ở trung tâm thủ đô, những người thừa kế của “cha tinh thần của sự bất đồng chính kiến”, Cha Aleksandr Men, người đã bị giết trong những hoàn cảnh chưa bao giờ được làm rõ hoàn toàn vào năm 1990.

Cha Feodor mô tả niềm tin vào sự xuất hiện của Cha Giáng sinh là “không thể chấp nhận được đối với một người Kitô hữu”, thực chất là “một sự lừa dối không tương thích với đức tin vào Chúa Giêsu Kitô”.

Tuyên bố của ông ngay lập tức nhận được sự ủng hộ từ nhiều thành viên cấp cao trong hàng giáo sĩ của Giáo hội Chính thống giáo, chẳng hạn như Cha Vjačeslav Kljuev, chủ tịch Ủy ban Phụ huynh Chính thống giáo toàn Nga, theo đó “kể cho trẻ em nghe về Cha Giáng sinh là một tội trọng và là sự lừa dối có chủ ý”, bởi vì bằng cách này “cha mẹ tạo ra một thế giới tưởng tượng, một thế giới huyễn hoặc, mà sớm muộn gì cũng sẽ bị xóa bỏ”.

Câu chuyện về Ông già Tuyết là một “tôn giáo trá hình” được hệ thống vô thần cố tình thúc đẩy trong thời kỳ Xô Viết nhằm xóa bỏ mọi dấu vết của Kitô giáo, gieo rắc “niềm tin vào sự không tồn tại của Thiên Chúa”.

Một linh mục khác từ giáo phận Ivanovo ở miền trung nước Nga, Đan sĩ Makarij (Markiš), kêu gọi “cần phải phân biệt rõ ràng trong tâm trí trẻ em giữa ông già râu bạc này và Thánh Nicholas Người làm phép lạ”, vị thánh bảo trợ được yêu mến của nước Nga, người đã tạo ra những truyền thuyết về Giáng sinh.

Những tuyên bố này sau đó đã được xác nhận bởi một đại diện chính thức của các cấu trúc gia trưởng, phó chủ tịch bộ phận quan hệ giữa Giáo hội và xã hội, Vakhtang Kipšidze, người đề xuất "đưa những người nói chuyện với Cha Giáng sinh vào bệnh viện tâm thần", cam kết "giải trừ ảo tưởng" về huyền thoại Năm Mới, xóa bỏ mọi "ẩn dụ". “Những hình ảnh sai lệch và biểu tượng không phù hợp”.

Bằng cách này, ông nhấn mạnh việc hợp lý hóa đức tin và “không quay trở lại điều kiện của người nguyên thủy”. Cách đây một thời gian, phó thượng phụ kiêm tổng giám mục Ilarion (Alfeev), hiện đang sống lưu vong tại Cộng hòa Séc, đã đề xuất tìm cách làm cho hình tượng Santa Claus “được chấp nhận ở cấp độ giáo hội”, định nghĩa ông là “một nhân vật được tôn vinh trong thời kỳ Xô Viết với tên gọi Ded Moroz, nhưng có nguồn gốc từ câu chuyện về Thánh Nicholas thành Myra”.

Đầu những năm 2000, thị trưởng quyền lực của Moscow, Yuri Luzhkov, đã xác định thị trấn cực bắc Veliky Ustyug là nơi cư trú của Cha Gián sinh Nga, và Tổng giám mục Chính thống giáo của Vologda, Maksimilian (Lazarenko), thậm chí còn đề xuất làm lễ rửa tội tượng trưng cho nhân vật anh hùng trong những câu chuyện cổ tích mùa đông, điều này đã không thể thực hiện được do ông nhanh chóng bị cách chức khỏi tòa giám mục sau những phát ngôn của mình.

Sự thù ghét của người Chính thống giáo đối với Cha Giáng sinh đang gây ra những phản ứng khá khó hiểu trong công chúng Nga, nơi người ta quá chú trọng đến tầm quan trọng của “các giá trị truyền thống”, loại trừ khỏi đó một nhân vật được yêu mến như Ông già Tuyết và toàn bộ thần thoại liên quan đến ông, vốn ngay cả ở Nga cũng bắt nguồn từ những câu chuyện cổ xưa.

Như Aleksandr Soldatov, phóng viên của tờ Novaya Gazeta, đã đặt câu hỏi, điều này có thể dẫn đến việc “những người tin vào Cha Giáng sinh” bị coi là thành viên của một “tổ chức khủng bố”, giống như trường hợp của giáo phái Satan.

Trong biên niên sử và văn hóa dân gian Nga, không có dấu hiệu rõ ràng nào về mối liên hệ giữa chu kỳ lễ hội xung quanh ngày đông chí và Ông già Tuyết hay Snegurochka. Các nghi lễ đón năm mới tương tự như ngày nay chỉ bắt đầu được áp dụng dưới thời Peter Đại đế, với việc chuyển ngày đầu năm mới sang ngày 1 tháng 1 năm 1699, “theo gương các quốc gia Kitô giáo”.

Một sắc lệnh hoàng gia cũng quy định việc trang trí nhà cửa bằng cành thông cho dịp Giáng sinh, nhưng phong tục này không được phổ biến rộng rãi. Mãi đến giữa thế kỷ 19, các biểu tượng của Tết Nguyên đán Nga mới hình thành. Như vậy, nhờ nỗ lực của nhà sưu tập truyện cổ tích Nga Aleksandr Afanasev và nhà thơ Nikolai Nekrasov, linh hồn ma quỷ Morozko đã được biến đổi thành Moroz tốt bụng.

Các học giả nghiên cứu văn hóa dân gian hiện đại nhận thấy sự tương đồng giữa Morozko của người Slav Đông (còn được gọi là Morok, Studenets hoặc Zyuzya) và vị thần Hun Yerlu, người đã xuống trần gian vào đêm giao thừa. Morozko-Morok mang đến những đợt sương giá khắc nghiệt phá hủy mùa màng mùa đông, vì vậy người ta phải xoa dịu ông ta bằng bánh kếp và bánh mì dẹt.

Một nguyên mẫu dân gian khác của Ded Moroz cũng là một nhân vật khá u ám: Ded là một tổ tiên trở về nhà dưới dạng linh hồn hoặc hồn ma trong dịp Svjatki. Ông nội này cũng cần thức ăn cúng tế, và nếu ông ấy thích, ông ấy sẽ bảo vệ ngôi nhà; Nếu không, ông ta sẽ gây ra tai họa.

Có lẽ cách diễn giải tích cực đầu tiên về hình ảnh này được nhà văn Vladimir Odoevsky đưa ra vào những năm 1840 trong truyện cổ tích dành cho trẻ em “Ông già Đông giá”. Trẻ em sẽ đến túp lều của ông trong rừng để cầu mong mùa xuân đến.

Trong thời kỳ Xô Viết, dưới thời Stalin, đã có một nỗ lực nhằm sử dụng lại những câu chuyện cổ tích này, sau bài báo năm 1935 của Pavel Postyshev, khi đó là phó bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Liên Xô, trong đó ông kêu gọi “tổ chức một lễ hội năm mới tươi đẹp cho con em chúng ta”.

Hình ảnh “Ông già Lê-nin” bắt đầu xuất hiện trên cây thông Noel, và sự sùng bái cá nhân Stalin cũng được gắn liền với ông già Tuyết tốt bụng mang quà, trong một nghi lễ Xô Viết được tổ chức ngay cả tại Phủ Tổng thống ở Điện Kremlin, tập trung vào hình ảnh trang nghiêm của Cha Giáng sinh rất giống với nhà độc tài Georgia.

Giờ đây, Ông già Tuyết (Ded Moroz) vốn bị người Chính thống giáo ghét bỏ lại chẳng liên quan gì đến lễ kỷ niệm của tổng thống Putin, vì ông không muốn khôi phục các biểu tượng dân gian để tránh gây nhầm lẫn quá mức.

Cha Giáng sinh đã trở lại vùng đất phía bắc xa xôi, mang một tầm vóc siêu nhiên khiến Thượng phụ Kirill và các cộng sự của ông tức giận, bởi khi lễ Giáng sinh Chính thống giáo thực sự đến, họ cảm thấy ngày càng bị gạt ra ngoài lề vì cái lịch chết tiệt của vị hoàng đế La Mã đó.